Khát vọng vươn tầm của “thủ phủ” quế Lào CaiBài 2: “Tấm vé thông hành” đưa quế ra thế giới

Lào Cai hiện có 24.000 ha quế hữu cơ, đạt các tiêu chuẩn khắt khe của thị trường quốc tế. Tỉnh phấn đấu đến năm 2030 có trên 50.000 ha quế hữu cơ, nỗ lực để mỗi cánh rừng, mỗi vùng quế đều được định danh trên bản đồ lâm sản toàn cầu, truy xuất được nguồn gốc, đồng thời thu hút được nhiều doanh nghiệp đầu tư chế biến tại chỗ. Đây chính là “tấm vé thông hành” để ngành hàng quế của tỉnh tự tin bước ra thế giới, có chỗ đứng vững chắc tại các thị trường khó tính.

Nâng tầm cây quế bền vững từ chế biến sâu

Trong những năm gần đây, nhu cầu sử dụng dược liệu tự nhiên, an toàn tăng cao. Các sản phẩm từ quế hiện của Việt Nam đã xuất khẩu tới 39 quốc gia, vùng lãnh thổ trên thế giới từ các thị trường dễ tính cho tới khó tính. Đặc biệt, quế Lào Cai có hàm lượng tinh dầu cao, trung bình 4,6%, rất thích hợp để sản xuất tinh dầu cao cấp, hướng đến các thị trường xuất khẩu có giá trị như Hàn Quốc, UAE, Đức, Mỹ. Nhiều doanh nghiệp chế biến sâu cho biết, sản phẩm quế dạng bột, tinh dầu cao cấp có thể bán giá gấp 3-5 lần sản phẩm thô, tạo biên lợi nhuận lớn.

Quế Lào Cai có hàm lượng tinh dầu cao, rất thích hợp để sản xuất tinh dầu cao cấp, hướng đến các thị trường xuất khẩu có giá trị

Theo các chuyên gia, thị trường gia vị organic thế giới sẽ tăng trưởng ít nhất 4,6% mỗi năm. Riêng thị trường quế, trung bình tăng trưởng mỗi năm sẽ là 14%. Ngoài ra, quế còn được sử dụng rất nhiều trong các ngành công nghiệp thực phẩm, dược phẩm, mỹ phẩm, được bổ sung vào cà phê, matcha và các đồ uống. Đây rõ ràng là cơ hội rất lớn cho Lào Cai khi quế là loại gia vị rất được yêu thích tại các nước.

Tuy vậy, ngành hàng quế của Việt Nam nói chung và Lào Cai nói riêng cũng gặp phải sự cạnh tranh mạnh từ Indonesia, Sri Lanka, Madagascar, Trung Quốc, Ấn Độ. Nhiều thị trường (EU, Mỹ) yêu cầu truy xuất nguồn gốc, chứng nhận hữu cơ, dư lượng thuốc bảo vệ thực thực vật, kim loại nặng… rất khắt khe. Đã có tình trạng một số lô hàng bị trả về do chất lượng hoặc tồn dư hóa chất khi xuất sang châu Âu.

Rõ ràng, để cây quế thực sự trở thành ngành hàng chiến lược, việc chế biến sâu là chìa khóa then chốt. Chuyên gia nông nghiệp Hoàng Trọng Thủy nhấn mạnh, cần xác định thị trường của sản phẩm quế, từ đó sản xuất ra các sản phẩm theo yêu cầu của thị trường. Tỉnh Lào Cai cần xây dựng chỉ dẫn địa lý cho vùng quế hữu cơ của các địa phương; đồng thời thúc đẩy liên kết giữa các hộ nông dân tạo vùng nguyên liệu và tạo sự liên kết với doanh nghiệp, hợp tác xã trong tiêu thụ, xuất khẩu. Các doanh nghiệp cũng cần đầu tư mạnh mẽ hơn vào vùng nguyên liệu, công nghệ chế biến và kiểm định chất lượng.

“Để sản phẩm vào được thị trường có tiêu chuẩn chất lượng cao thì phải có sản phẩm chất lượng cao. Muốn làm được điều đó, tỉnh cần có cơ chế, chính sách phù hợp khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào sơ chế, chế biến tinh dầu, sản phẩm quế hữu cơ, nhất là chế biến tại chỗ. Bên cạnh đó, có những hình thức hỗ trợ hình thành hợp tác xã, tổ hợp tác, nhóm hộ sản xuất theo chuỗi liên kết từ sản xuất - chế biến - tiêu thụ. Quan tâm đến việc đào tạo, tập huấn kỹ thuật trồng, chăm sóc, chế biến quế theo hướng hữu cơ và hiện đại cho người dân. Ngoài ra, còn một yếu tố quan trọng không kém, đó là hỗ trợ đầu tư cơ sở hạ tầng phục vụ chuỗi giá trị, từ đường vận chuyển, hệ thống sơ chế, kho bảo quản, đến chợ đầu mối nông sản. Đây là một hành trình dài hơi, những sẽ là sự cam kết về chất lượng và giá trị để đưa các sản phẩm về quế tiếp cận với nhiều thị trường trên thế giới”, Chuyên gia nông nghiệp Hoàng Trọng Thủy nói.

Trước những cơ hội và thách thức hiện tại, phải xác định chế biến sâu các sản phẩm từ cây quế là then chốt, trong đó quan tâm đến các dây chuyền chế biến sâu, tạo ra đa dạng sản phẩm, từ tinh dầu, bột quế đến trà quế, bánh kẹo quế… để gia tăng giá trị. Việc quy hoạch vùng nguyên liệu quế tập trung gắn với từng tiểu vùng khí hậu, thổ nhưỡng là yêu cầu cấp thiết. Đặc biệt là việc xây dựng bản đồ số về cây quế gắn với thời gian thực phục vụ công tác quy hoạch; quản lý rừng quế, bảo tồn gen; định hướng phát triển. Bản đồ số về cây quế cũng sẽ là sản phẩm tiếp thị để các doanh nghiệp yên tâm về nguồn quế và chất lượng quế địa phương.

Người dân phát cỏ chăm sóc rừng quế hữu cơ ở Lào Cai

Trong giai đoạn mới, tỉnh Lào Cai cũng đặt mục tiêu rõ ràng về việc hình thành một trung tâm chế biến nông - lâm sản công nghệ cao của vùng Tây Bắc để nâng cao giá trị gia tăng cho các sản phẩm chủ lực: quế, hồi, dược liệu, rau quả ôn đới... Tạo chuỗi liên kết sản xuất - chế biến - tiêu thụ; thu hút đầu tư tư nhân và FDI vào ngành nông sản. Cùng với đó, tổ chức sản xuất tập trung, bền vững, huy động thế mạnh của các bên nông dân - doanh nghiệp - chính quyền.

Tận dụng cơ hội từ các hiệp định thương mại tự do

Thực tế, giá trị xuất khẩu quế chưa tương xứng so với tiềm năng và thế mạnh. Các sản phẩm quế xuất khẩu chủ yếu thông qua trung gian nên giá cả và thị trường không ổn định, giá trị chưa cao. Hiện Bộ Công Thương đang xây dựng hệ sinh thái tận dụng FTA cho ngành quế. Theo đề án, mục tiêu chính là giúp doanh nghiệp tối ưu hóa lợi ích của FTA; xây dựng văn hóa kết nối, hợp tác; thúc đẩy hợp tác giữa cơ quan quản lý và doanh nghiệp, qua đó tạo đòn bẩy cho ngành quế phát triển.

Ông Ngô Chung Khanh, Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên, Bộ Công Thương cho biết, hệ sinh thái tận dụng FTA cho ngành quế mà Bộ Công Thương đang xây dựng nhằm hỗ trợ hộ nông dân trồng quế được vay vốn đến tư vấn canh tác đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu. Áp dụng các quy trình sản xuất theo chuẩn quốc tế như HACCP, GMP, hoặc đạt chứng nhận hữu cơ USDA và EU Organic. Quan trọng là được bảo đảm đầu ra theo hợp đồng đã ký với doanh nghiệp trong hệ sinh thái và hỗ trợ xử lý các vướng mắc gặp phải trong quá trình canh tác. Đây là con đường tất yếu để nâng cao năng lực cạnh tranh và gia tăng giá trị xuất khẩu trong trung và dài hạn.

Cần cơ chế khuyến khích doanh nghiệp, nhất là những “sếu đầu đàn” đi đầu tham gia xây dựng liên kết, góp phần gia tăng giá trị xuất khẩu

Còn theo bà Hoàng Thị Liên, Chủ tịch Hiệp hội Hồ tiêu và Cây gia vị Việt Nam, trước hết, cần hiểu rõ thị trường và các cam kết của FTA, trong đó bao gồm những quy định về thuế, chất lượng trong EVFTA, UKVFTA... để thâm nhập vào thị trường. Khi hiểu rõ về thị trường, chúng ta sẽ biết cách làm thế nào để tổ chức sản xuất khoa học, bài bản đúng với yêu cầu của thị trường nhập khẩu... Từ đó, xây dựng thương hiệu, tạo uy tín trên thị trường thế giới thông qua các chứng nhận, tiêu chuẩn quốc tế.

Cũng theo bà Liên, hệ sinh thái mà Bộ Công Thương đang xây dựng sẽ giúp gắn kết các cam kết của nhà nước trong thương mại quốc tế với thực tế và doanh nghiệp; trong đó, doanh nghiệp là người thực thi, biến các cam kết đó thành hiệu quả thực tế thông qua giá trị xuất khẩu tăng trưởng như thế nào, thâm nhập các thị trường nào… Khi thấy lợi ích, giá trị từ hệ sinh thái, tự thân người dân, doanh nghiệp sẽ chủ động tham gia.

Nhiều chuyên gia đồng tình rằng, ngoài những chính sách cụ thể như cung cấp cây giống, cấp vốn vay ưu đãi cho nông dân để đầu tư vào sản xuất, chế biến quế hay bảo hiểm cây trồng để giảm thiểu rủi ro cho người nông dân… thì cần những chính sách lâu dài để phát triển ngành quế một cách bền vững. Trong đó, trọng tâm là việc xây dựng và quảng bá thương hiệu quế Việt Nam trên thị trường trong nước và quốc tế về “Quế Việt Nam”, “Tinh dầu quế Việt Nam”; tổ chức các hội chợ, triển lãm để giới thiệu sản phẩm quế đến người tiêu dùng; nghiên cứu đánh giá tiềm năng khác từ quế để thúc đẩy giải pháp gia tăng giá trị, ví dụ như về thị trường các bon, giá trị các sản phẩm phụ từ quế…

Ngoài ra, để cây quế không tăng trưởng "nóng", phá vỡ quy hoạch cây trồng địa phương, cần xác định quỹ đất, quy mô vùng trồng và kiểm soát chất lượng vùng trồng. Để phát triển bền vững loại cây gia vị này, Lào Cai không chỉ chú trọng diện tích mà cả vấn đề phát triển theo chiều sâu, quy hoạch giống, vấn đề chất lượng, liên kết và sản phẩm chế biến. Cấp mã số vùng trồng, truy xuất nguồn gốc, chứng nhận hữu cơ, VietGAP để đảm bảo đầu vào cho nhà máy đủ tiêu chuẩn xuất khẩu. Hỗ trợ chuyển giao kỹ thuật trồng, thu hái, bảo quản lá quế để đảm bảo hàm lượng tinh dầu cao. Đảm bảo chất lượng sản phẩm đáp ứng yêu cầu thị trường mục tiêu.

Tỉnh Lào Cai đặt mục tiêu về việc hình thành một trung tâm chế biến nông - lâm sản công nghệ cao của vùng Tây Bắc, trong đó quế là sản phẩm chủ lực

Để có chỗ đứng vững chắc tại các thị trường khó tính, hiện thực hóa giấc mơ “vàng xanh”, Lào Cai cần có chiến lược phát triển đồng bộ từ quy hoạch vùng nguyên liệu, đầu tư chế biến, kết nối thị trường đến phát triển nhân lực bản địa; nghiên cứu, bám sát chính sách nhằm tận dụng cơ hội từ các hiệp định thương mại tự do. Cây quế, nếu được đầu tư đúng hướng sẽ không chỉ là “sản phẩm đặc sản” mà còn là biểu tượng kinh tế mới của vùng cao, nơi đồng bào dân tộc không chỉ thoát nghèo mà còn làm giàu một cách tự tin và tự chủ.

Nguồn: https://daibieunhandan.vn/khat-vong-vuon-tam-cua-thu-phu-que-lao-cai-bai-2-tam-ve-thong-hanh-dua-que-ra-the-gioi-10393988.html