Lễ ăn cơm mới của người Thái giữa đại ngàn

Nằm ở trung tâm vùng Tây Nguyên, tỉnh Đắk Lắk hiện có 49 dân tộc anh em cùng sinh sống, trong đó có nhiều dân tộc thiểu số ở các tỉnh phía bắc...

...Vào lập nghiệp trên quê hương mới, đồng bào không chỉ đoàn kết, nỗ lực phát triển kinh tế, nâng cao đời sống mà còn gìn giữ, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống. Trong đó, có người Thái ở xã Ea Kiết.

Những ngày cuối tháng 10, khi cơn gió lạnh len lỏi qua những tán rừng, báo hiệu kết thúc một mùa lúa nương trĩu hạt cũng là lúc người Thái tại xã Ea Kiết, tỉnh Đắk Lắk rộn ràng tổ chức nghi lễ quan trọng và ý nghĩa nhất trong năm: Lễ ăn cơm mới, hay Tết ăn cơm mới (tiếng Thái gọi là Chồm khấu mơ).

Ông Phạm Văn Đồng, người có uy tín ở buôn Thái chia sẻ: Lễ ăn cơm mới thường diễn ra vào trung tuần tháng 9 âm lịch, khi lúa trên nương, trên rẫy đã được thu về bồ. Đây không chỉ là một nghi thức nông nghiệp đơn thuần mà còn là linh hồn của cộng đồng, là lời tạ ơn chân thành gửi đến đất trời, tổ tiên sau một năm lao động vất vả. Trong đó, nghi thức cúng lúa mới là phần thiêng liêng, được thực hiện một cách trang trọng nhất. Thầy cúng trong buôn thay mặt cộng đồng bày biện mâm cúng với những sản vật tinh túy nhất của mùa màng, đặc biệt là bát cơm dẻo thơm nấu từ những hạt gạo mới. Với lòng thành kính, thầy cúng khấn lời cổ bằng tiếng Thái cảm ơn các vị thần linh, tổ tiên đã phù hộ cho mưa thuận gió hòa, nương rẫy tươi tốt, mùa màng bội thu. Lời khấn chứa đựng lòng biết ơn trời đất và khát vọng về một cuộc sống ấm no, đầy đủ. Đó chính là đạo lý “uống nước nhớ nguồn” đã ăn sâu vào tâm thức của người Thái. Dù rời xa quê hương xứ Nghệ để lập nghiệp nơi mảnh đất Tây Nguyên đã hơn 30 năm, nhưng những người con của dân tộc Thái vẫn luôn giữ gìn và phát huy giá trị truyền thống của dân tộc mình trên quê hương mới.

Khi phần lễ kết thúc, không gian buổi lễ trở nên sôi động với những âm thanh rộn rã, tưng bừng của phường hội, nơi thể hiện rõ nhất sự đoàn kết và niềm vui được mùa. Không gian lễ hội vang lên bản hòa tấu độc đáo mang hơi thở của núi rừng và sức lao động. Đó là tiếng “Quành loòng” (hay còn gọi là “quơ chày”) - âm thanh tiếng chày giã gạo của thanh niên nam nữ. Hòa vào đó là tiếng cồng chiêng Thái (gồm 3 chiêng 1 cồng) cùng nhịp múa sạp hay vòng múa Xòe Thái được coi là linh hồn của phần hội. Vòng xòe biểu tượng cho sự đoàn kết, gắn bó khi tất cả mọi người không phân biệt già trẻ, trai gái, chủ khách đều nắm tay nhau nhảy múa vui vẻ, đoàn kết.

Lễ hội còn là dịp để các chàng trai, cô gái Thái thể hiện sức mạnh và sự khéo léo qua các trò chơi dân gian truyền thống, như: Bắn nỏ, chọi đá, đánh cù, ném còn…, những trò chơi mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc. Kết thúc lễ hội, mọi người quây quần bên mâm cỗ truyền thống cùng nhau thưởng thức những món ăn đặc trưng, nếm vị ngọt thơm dẻo của hạt gạo mới, thành quả một năm lao động vất vả. Bữa cơm thân mật còn thể hiện sự đoàn kết, gắn bó, thắt chặt tình làng nghĩa xóm, chia sẻ niềm vui ấm no và cùng nhau cầu chúc một mùa vụ mới thắng lợi hơn. Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã Ea Kiết Nguyễn Thanh Bình cho biết: “Lễ ăn cơm mới của dân tộc Thái là lễ hội truyền thống hàng năm trên địa bàn. Tại đây, bà con cùng vui chơi, ôn lại truyền thống; giúp nhân dân gắn bó, đoàn kết. Từ đó ra sức bảo tồn, gìn giữ và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống của các dân tộc, gắn với phát triển kinh tế, xã hội, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân”.

Lễ ăn cơm mới của người Thái ở xã Ea Kiết không chỉ là nghi lễ nông nghiệp mà còn là một sinh hoạt văn hóa cộng đồng có ý nghĩa sâu sắc giúp kết nối các thế hệ, gìn giữ hồn cốt dân tộc trên mảnh đất Tây Nguyên, góp phần làm phong phú thêm bức tranh văn hóa đa sắc màu của các dân tộc tỉnh Đắk Lắk.

NGUYỄN HOÀI BÃO-YDHIƯ NIÊ

Nguồn: https://baolamdong.vn/le-an-com-moi-cua-nguoi-thai-giua-dai-ngan-402620.html