Trái tim người thầy: Điều mà máy móc không thể thay thế

Câu nói trên có nghĩa là "Công cụ AI có thể giúp các em học nhanh hơn, nhưng chỉ có trái tim mới giúp em học sâu hơn". Lớp học trực tuyến im lặng vài giây. Ở giữa thời đại mà trí tuệ nhân tạo (AI) có thể viết luận, chấm điểm và đo cảm xúc, nhiều thầy cô giáo vẫn lặng lẽ giữ lại điều mà máy móc không thể thay thế. Đó là trái tim của người đứng lớp.

Giáo dục và trái tim: Điều máy móc không thể thay thế trong lớp học hiện đại - Ảnh 1. — Cô giáo kiên nhẫn chỉ dạy từng chút cho các em học sinh ở lớp học đêm Trường tiểu học Hồng Đức, P.Phú Định, TP.HCM

Nguồn sáng ở những lớp học đêm

Ở P.Phú Định, TP.HCM (trước đây thuộc Q.8), mỗi buổi tối trong tuần, ở các trường tiểu học như Nguyễn Công Trứ, Hồng Đức đều sáng ánh đèn của lớp học xóa mù chữ, lớp học phổ cập giáo dục. Không có máy tính, điện thoại thông minh, không có ChatGPT hay AI để trò hỏi, thầy tham khảo, chỉ có sự kiên nhẫn của những người thầy, người cô lặng lẽ cầm từng bàn tay học trò dạy viết những nét chữ a, ă, â, b, c…

Trong những lớp học đêm, học trò nhiều khi đã ngoài 20 tuổi mới được đi học để viết những nét chữ đầu tiên của lớp 1. Có những học trò 16, 17 tuổi, ban ngày đi bán vé số, bưng hủ tiếu, dọn dẹp thuê, đến tối tranh thủ được vào lớp học phổ cập để học toán, tiếng Việt của lớp 2, lớp 3. Nhiều em học sinh (HS) tiếp thu khá chậm, học trước quên sau.

AI có thể dạy ta cách học, nhưng chỉ tình người mới dạy ta cách sống.

Thầy giáo Lê Hoàng Phong, Giám đốc tổ chức YOUREORG

Nhiều em đến với lớp học mà tâm trí còn đang ngổn ngang khi cuộc sống bên ngoài khó khăn, chật vật. Thầy cô còn đi xin các nhà hảo tâm gạo, mắm muối, đường, sữa… để tặng các em. Nếu không có đủ sự kiên nhẫn, bao dung, nhân ái, chắc nhiều thầy cô không thể vượt qua những khó khăn để mang con chữ đến với trẻ, giúp đổi thay cuộc đời các em.

"AI giúp tôi thương nhiều hơn"

Thầy giáo Lê Hoàng Phong (33 tuổi) từng là một cậu học trò mồ côi, lớn lên ở Làng trẻ em SOS TP.HCM, học rất yếu và chậm môn tiếng Anh. Nhưng chính sự chậm đó khiến anh hiểu sâu sắc rằng "không có đứa trẻ nào "dốt", chỉ có những đứa trẻ chưa được dạy theo cách chúng hiểu". Từ niềm tin ấy, anh sáng lập YOUREORG, một tổ chức giáo dục dành cho HS yếu thế, mồ côi, và thanh niên vùng khó.

Trong suốt 5 năm qua, anh và các đồng nghiệp đã đưa chương trình "Breakthrough IELTS: From Adversity to Achievement" đến hàng ngàn HS không đủ tiền học thêm nhưng có đủ ý chí để vươn lên. Ở những lớp học này, các thầy cô giáo không chỉ dạy HS kỹ năng làm bài IELTS mà còn tập trung dạy năng lực tư duy, những điều sẽ đi cùng các em HS suốt cả cuộc đời.

Giáo dục và trái tim: Điều máy móc không thể thay thế trong lớp học hiện đại - Ảnh 2. — Thầy Phong (áo thun đỏ) cùng Cộng đồng thực hành các nhà lãnh đạo trường học thuộc mạng lưới Teach For All tại Chile, tháng 8.2025

Sau đại dịch Covid-19, những lớp học của thầy Phong bắt đầu thử nghiệm mô hình lớp học đảo ngược và sau này là ứng dụng AI trong lớp học: chấm phát âm tự động, phân tích giọng nói, gợi ý từ vựng, mô phỏng hội thoại… Nhưng thầy giáo trẻ không để công nghệ dẫn dắt mà để con người dẫn dắt công nghệ. Anh chia sẻ: "Tôi không thắc mắc hoặc âu lo là liệu AI có thay thế GV, điều tôi quan tâm là AI có thể giúp chúng ta lắng nghe học trò sâu hơn thế nào. Vì tôi hiểu rằng AI có thể đánh giá điểm HS nào đang tăng lên, em nào đang giảm sút. Nhưng chỉ có trái tim người thầy mới đủ nhạy cảm và sự quan tâm để tìm hiểu vì sao một HS im lặng suốt thời gian dài hay bỗng nhiên chểnh mảng học tập, em đang gặp khó khăn gì".

"Có lần, hệ thống học trực tuyến của chúng tôi báo có một HS ở Phú Thọ 3 buổi học liền không tương tác. Tôi nhắn tin hỏi "Em ổn chứ?". Em HS trả lời "dạ máy tính của em hỏng camera, nhưng em vẫn nghe được thầy giảng bài". Vậy là không phải AI đang giúp tôi dạy học tốt hơn, mà là đang giúp tôi thương nhiều hơn", thầy Phong chia sẻ.

Tháng 9 vừa qua, thầy Phong được Bộ Ngoại giao và Phát triển Vương quốc Anh (FCDO) mời tham dự lễ ra mắt Global Charter on Children's Care Reform (Hiến chương toàn cầu về cải cách chăm sóc trẻ em), trong tuần lễ Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc (UNGA 80) tại New York, có sự tham dự của Phó thủ tướng Anh David Lammy và nhiều lãnh đạo quốc tế khác. Khi nghe ông Lammy nói, "Every child deserves a family, not an institution" (tạm dịch: Mọi đứa trẻ đều xứng đáng được lớn lên trong một gia đình, chứ không phải trong một cơ sở nuôi dưỡng), anh thấy sống mũi mình cay cay, bởi anh từng là đứa trẻ trong một làng trẻ em SOS. Những thiệt thòi càng khiến anh nỗ lực trên hành trình làm giáo dục vì anh hiểu rằng giáo dục, nếu đúng nghĩa, chính là hành trình trao lại cho mỗi đứa trẻ quyền được thuộc về.

Giáo dục đúng nghĩa, là dù trong khó khăn bủa vây, ở một lớp học đêm, ở những bản làng xa xôi nơi internet còn chập chờn, trẻ em xa lạ với điện thoại thông minh, iPad đời mới, chỉ cần cây bút, tập vở và một người thầy tận tâm, những đứa trẻ cũng có thể bước ra thế giới.

Vì vậy, thầy giáo Phong chia sẻ: "Tôi không nghĩ là muốn thành công trong thời AI thì mỗi người thầy, hay mỗi công ty giáo dục phải cần những ứng dụng, những phần mềm công nghệ phức tạp nhất. Nhưng có một điều luôn luôn cần, trong mọi thời đại, đó là trái tim người thầy không ngừng trăn trở, xúc động. Trong thế giới nơi máy móc có thể làm nhiều thứ, từ viết văn, làm thơ, chấm điểm, điều luôn khiến nhiều người thầy tự hào, đó là từng tin nhắn của học trò báo "thầy ơi em đậu đại học rồi", "thầy ơi em đã có công việc mà em mơ ước"… AI có thể dạy ta cách học, nhưng chỉ tình người mới dạy ta cách sống".

Nguồn: https://thanhnien.vn/trai-tim-nguoi-thay-dieu-ma-may-moc-khong-the-thay-the-185251113160732945.htm