Vì sao các cung đèo liên tục sạt lở?

Công nhân khơi thông cống rãnh bị đất đá và cây cối vùi lấp — Cống rãnh bị đất đá và cây cối vùi lấp trên đèo Prenn

Những “thủ phạm” chính gây sạt lở

Một chuyên gia từ Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản và các kỹ sư xây dựng đã chỉ ra những yếu tố cốt lõi dẫn đến tình trạng các mái taluy (phần dốc sườn đường) thường xuyên bị sạt lở và xuống cấp. Trong đó, nguyên nhân vật lý cơ bản nhất đó là đặc điểm của vùng đất đồi núi khu vực vùng cao Lâm Đồng.

Phân tích của các chuyên gia địa chất, đất đồi núi nói chung thường là hỗn hợp lẫn đá và sét, kết dính kém. Đây là loại đất có các khe mạch rỗng bên trong, khiến nó dễ bị sũng nước sau những trận mưa lớn, kéo dài dầm dề mỗi năm ít nhất đến 6 tháng ở khu vực cao nguyên Lâm Viên. Những đợt mưa kéo dài, khi sườn dốc bị sũng nước, lượng nước quá lớn không thoát kịp sẽ kéo theo đất đá chảy xuống, dẫn đến vùi lấp mương thoát nước, nặng hơn là sạt lở lớn xuống mặt đường.

Tuy nhiên, các chuyên gia cũng cảnh báo rằng, sạt trượt không chỉ xảy ra trong những ngày mưa mà còn có thể xảy ra sau đó một thời gian khá dài, khi đất vẫn còn ngậm nước. Chu trình sạt trượt chỉ kết thúc khi toàn bộ nền địa chất đã khô hẳn. Sạt lở ở khu vực đèo dốc đặc biệt có nguy cơ cao xảy ra ở những nơi không còn cây cổ thụ hoặc thảm rừng nghèo kiệt. Các chuyên gia cho biết, rễ cây có vai trò quan trọng trong việc giữ đất.

Bên cạnh đó, áp lực về giao thông cũng là một nguyên nhân đáng kể. Các tuyến đèo ở Lâm Đồng hiện đều là đường chính, có lượng phương tiện đi lại nhiều, đặc biệt là xe tải, container trọng lượng lớn chở hàng hóa. Việc này cũng dễ gây ra tình trạng lún, xuống cấp phần mái taluy và tăng nguy cơ sạt lở nếu không được thường xuyên duy tu, bảo dưỡng. Hệ thống thoát nước và bảo trì chưa tốt cũng là nguyên nhân mà các kỹ sư xây dựng đánh giá là khiến sạt lở ngày càng nghiêm trọng.

Dễ dàng có thể thấy nhiều tuyến đèo hiện nay cống rãnh, mương dọc, mương ngang chưa được khơi thông thường xuyên. Tình trạng cống rãnh tắc nghẽn dẫn đến nước mưa không thoát được, tràn lên cả mặt đường, hoặc một số bờ ta luy không có hệ thống mương dẫn thu gom nước từ trên đỉnh đồi chảy xuống khiến nước chảy tràn và rỉ ra trên bờ ta luy đất, gây nguy hiểm và việc này cũng đẩy nhanh quá trình bão hòa đất, dễ gây sạt lở. Ngoài ra, vật liệu xây dựng ta luy không bảo đảm cũng là một yếu tố khiến sạt lở xảy ra.

Bài học từ Nhật Bản

Trước tình hình sạt lở nghiêm trọng, việc tăng cường phòng, chống thiên tai, đặc biệt ở khu vực đèo dốc vào mùa mưa, là cực kỳ quan trọng. Theo các chuyên gia, trước mắt cần tập trung vào việc quản lý nước và gia cố sườn dốc. Xử lý đất, bờ ta luy gom nước (cả ta luy dương và âm), công tác khơi thông hệ thống cống thoát ngang và dọc cần được quan tâm, đặc biệt là vào mùa mưa để tránh tiếp tục sạt lở. Quan trọng nhất là ứng dụng các biện pháp thoát nước ngầm để ổn định độ dốc.

Vào năm 2023, sau một loạt sự cố sạt lở nghiêm trọng, các chuyên gia địa chất Nhật Bản của Công ty Cổ phần Địa chất Kawasaki đã được chính quyền tỉnh Lâm Đồng mời đến khảo sát và tham vấn biện pháp phòng ngừa. Sau đợt khảo sát, các chuyên gia đã chia sẻ kinh nghiệm và đề xuất Lâm Đồng nên thiết lập bản đồ sạt trượt, cảnh báo nguy hiểm ở những vùng có nguy cơ sạt lở cao. Quốc gia này hiện đang áp dụng 3 hoạt động chính để giảm thiểu thiệt hại do lũ quét và sạt lở đất là gia cố hạ tầng, cảnh báo sớm và sơ tán người dân.

Sau những đợt sạt lở gây thiệt hại lớn về người xảy ra vào năm 2023, Lâm Đồng đã khoanh vùng nhiều điểm có nguy cơ sạt trượt, lắp đặt hệ thống máy quan trắc, cảnh báo sạt lở, nhưng việc lắp đặt hệ thống máy móc quan trắc mới chỉ tập trung ở khu dân cư ở khu vực đô thị, chưa thực hiện trên các tuyến đèo.

Việc mở rộng hệ thống cảnh báo sớm lên các tuyến đèo giao thông huyết mạch, kết hợp với các giải pháp kỹ thuật một cách đồng bộ, nghiêm túc sẽ là chìa khóa để bảo vệ an toàn cho người dân và duy trì kết nối giao thông, tránh tối thiểu thiệt hại vào mùa mưa bão.

Nguồn: https://baolamdong.vn/vi-sao-cac-cung-deo-lien-tuc-sat-lo-403910.html