Khi tài chính công của nhiều quốc gia đang chịu áp lực nặng nề, nhu cầu đổi mới ngày càng rõ rệt. Song song đó, những lời hứa về khả năng “thay đổi thế giới” của AI cũng khiến dư luận đặt kỳ vọng lớn - dù công chúng vẫn tỏ ra dè dặt sau nhiều thập kỷ nghe những tuyên bố tương tự từ các cuộc cách mạng công nghệ trước đây.

Ảnh bài 95.png
AI - sự kỳ vọng trong cải cách hành chính công. Ảnh: Midjourney

Trên thực tế, dù công nghệ đã được đầu tư mạnh mẽ trong suốt nhiều thập niên, hiếm có cải cách nào thực sự thay đổi cách chính phủ tổ chức hoặc cung cấp dịch vụ. Cách đây gần 15 năm, hàng loạt dự án chuyển đổi số quy mô lớn tại châu Âu đã hiện đại hóa quy trình hậu cần thông qua hệ thống ERP, nhưng lại tiêu tốn nguồn lực khổng lồ mà không mang đến sự thay đổi đột phá trong trải nghiệm của người dân.

Nguyên nhân chính đến từ áp lực chính trị, tâm lý sợ rủi ro và sự phức tạp của các quy trình công, khiến nhiều kế hoạch đổi mới dài hạn bị đình trệ. Câu hỏi đặt ra là: liệu khu vực công lần này có đủ năng lực, văn hóa và niềm tin công chúng để thật sự bứt phá nhờ AI hay không?

Để trả lời, Oxford Economics phối hợp cùng EY đã tiến hành 46 cuộc phỏng vấn chuyên sâu với lãnh đạo khu vực công, chuyên gia và đối tác tư nhân trong lĩnh vực chuyển đổi số, cùng một khảo sát trên 492 công chức tại 14 quốc gia. Kết quả mang đến một bức tranh tương đối lạc quan, khi nhiều yếu tố mới cho thấy AI lần này có thể tạo ra sự thay đổi thật sự - vì 5 lý do dưới đây.

1. AI mở rộng phạm vi chuyển đổi chưa từng có

Nếu các công nghệ trước đây chủ yếu cải thiện rời rạc ở cấp độ hậu trường, thì AI có khả năng thay đổi toàn diện cách vận hành của các cơ quan cung cấp dịch vụ công . Nghiên cứu ghi nhận hơn 200 trường hợp ứng dụng thực tiễn, từ phát hiện gian lận thuế, phân tích xu hướng tội phạm, đến tự động trích xuất thông tin từ các tài liệu pháp lý phức tạp.

Khác với những công cụ số trước đây, AI không chỉ tối ưu hiệu suất mà còn mở ra năng lực dự đoán và ra quyết định thông minh, giúp hoạt động cải cách hành chính chuyển từ “phản ứng” sang “chủ động”.

2. Mô hình thử nghiệm phù hợp với đặc thù khu vực công

Không giống các dự án CNTT kéo dài nhiều năm và đầy rủi ro, dự án AI thường chỉ mở rộng khi đã chứng minh được hiệu quả thực tế. Điều này đặc biệt phù hợp với khu vực công, nơi những nhóm nhỏ có thể tự thử nghiệm, đo lường và điều chỉnh nhanh mà không phải vượt qua các tầng nấc hành chính phức tạp. Cách tiếp cận này giúp giảm chi phí thử nghiệm, rút ngắn thời gian triển khai và khuyến khích đổi mới linh hoạt trong chính phủ.

3. Năng lực triển khai CNTT của khu vực công đang được cải thiện

So với trước đây, các cơ quan nhà nước hiện tự tin hơn nhiều trong việc triển khai công nghệ mới.
Kết quả khảo sát cho thấy 45% công chức tin rằng khu vực công đang đi trước khu vực tư nhân trong ứng dụng AI tạo sinh, trong khi chỉ 25% cho rằng họ tụt lại phía sau.

Thành công này phản ánh bài học từ những thất bại cũ, cùng sự phát triển của hạ tầng kỹ thuật số hiện đại, văn hóa hợp tác mở với doanh nghiệp và sự chia sẻ kinh nghiệm quốc tế thông qua các sáng kiến như European AI Alliance. Chính những yếu tố này giúp các dự án AI của chính phủ có nền tảng vững chắc hơn bao giờ hết.

4. Cơ hội thu hút và phát triển nhân lực AI

Dù không thể cạnh tranh về mức lương, khu vực công lại có lợi thế về ý nghĩa xã hội và sự ổn định, điều hấp dẫn nhiều nhân sự AI trẻ muốn phát triển chuyên môn gắn với sứ mệnh cộng đồng.
Thị trường nhân lực AI vẫn đang định hình, và chính phủ có thể tận dụng cơ hội này để trở thành “trường học thực hành” cho thế hệ chuyên gia AI đầu tiên.

Nhiều lãnh đạo khu vực công cũng cho biết họ đang đầu tư mạnh vào đào tạo kỹ năng và đạo đức sử dụng AI, hướng đến việc xây dựng một lực lượng công chức có năng lực số cao và tư duy đổi mới.

5. Tham vọng chuyển đổi thật sự đã hình thành

Khác với sự dè dặt của quá khứ, nhiều nhà lãnh đạo hiện thể hiện tư duy cấp tiến hơn: không chỉ muốn “làm việc hiệu quả hơn” mà còn muốn tái định nghĩa cách cung cấp dịch vụ công. Thành phố Amarillo (Texas) đang thử nghiệm “nhân vật số” tương tác với người dân trong dịch vụ công. Tại Pháp, cơ quan DINUM điều phối mạng lưới startup công nghệ công (govtech) thông qua chương trình Beta.gouv.fr, tạo môi trường khởi nghiệp đổi mới trong khu vực công.

Những ví dụ này cho thấy tham vọng chuyển đổi đã vượt ra ngoài tự động hóa - hướng tới tái thiết kế toàn bộ trải nghiệm công dân.

Những nỗ lực chuyển đổi quy mô lớn hiếm khi diễn ra suôn sẻ, nhưng sự kết hợp giữa tiến bộ công nghệ, văn hóa tổ chức mới và khát vọng lãnh đạo cho thấy AI lần này có thể mang lại thay đổi thực chất.

Nếu được triển khai có trách nhiệm, AI không chỉ giúp chính phủ tiết kiệm chi phí và nâng cao hiệu quả, mà còn định hình lại mối quan hệ giữa nhà nước và công dân - từ phục vụ bị động sang đồng hành chủ động trong việc giải quyết các vấn đề xã hội.

(Nguồn: Oxford Economics)

Nguồn: https://vietnamnet.vn/ai-buoc-vao-trung-tam-cai-cach-hanh-chinh-nhung-doi-thay-an-tuong-2461521.html