Ai đang đốt tiền và ai sẽ hốt bạc trong cuộc đua AI?

(Dân trí) - Hàng trăm tỷ USD đang được rót vào hạ tầng AI, tạo ra một cuộc đua khốc liệt. Nhưng chiến thắng có thể không phải là những người ta vẫn tưởng. Ai sẽ hưởng lợi, và ai có nguy cơ bị bỏ lại phía sau?

Trong một buổi thuyết trình gần đây với các nhà đầu tư, Jon Gray, Chủ tịch kiêm Giám đốc điều hành (COO) của gã khổng lồ đầu tư Blackstone, đã chiếu một đoạn phim kinh điển "The Graduate" (1967). Ở cảnh phim nổi tiếng, chàng trai trẻ Benjamin Braddock (do Dustin Hoffman thủ vai) nhận được một lời khuyên nghề nghiệp ngắn gọn nhưng đầy ẩn ý từ một người bạn của cha mẹ: "Chỉ một từ thôi: plastics (nhựa)."

Nhưng trong phiên bản của Gray, từ "plastics" (phản ánh nền kinh tế thời vũ trụ của thập niên 60 của thế kỷ 20) đã được thay bằng "power" (năng lượng).

Sự thay đổi tinh tế này không chỉ là một chiêu thức gây ấn tượng. Nó gói gọn một thông điệp chiến lược trị giá hàng trăm tỷ đôla, hé lộ ai sẽ là kẻ thắng và người thua thực sự trong kỷ nguyên trí tuệ nhân tạo (AI) - một cuộc cách mạng đang định hình lại toàn bộ nền kinh tế toàn cầu với tốc độ chóng mặt.

Lời khuyên “năng lượng chính là nhựa mới” không chỉ là một câu ví von thông minh. Nó là sự tóm lược cho một chiến lược đầu tư khôn ngoan mà Blackstone đang theo đuổi, đó là chiến lược “cuốc và xẻng”.

Thay vì đặt cược trực tiếp vào những công ty AI tạo sinh đầy rủi ro, họ chọn đầu tư vào những thứ thiết yếu để cơn sốt này có thể tồn tại.

Cơn sốt hạ tầng tỷ USD: "Lần này khác lắm"

Cuộc đua AI đang thúc đẩy một làn sóng đầu tư vào cơ sở hạ tầng ở quy mô lịch sử. Chỉ riêng trong năm nay, 4 gã khổng lồ công nghệ, gồm Microsoft, Amazon, Google và Meta, đã cam kết chi khoảng 350 tỷ USD để xây dựng các trung tâm dữ liệu trên toàn cầu. Con số này lớn đến mức khiến người ta liên tưởng đến những bong bóng đầu tư trong quá khứ, đặc biệt là bong bóng dot-com cuối những năm 1990.

Tuy nhiên, có một sự khác biệt cốt lõi.

Thời kỳ dot-com, hàng loạt tuyến cáp quang được trải ra để đón đầu nhu cầu trong tương lai, để rồi có tới 85% dung lượng bị bỏ không khi bong bóng vỡ. Ngày nay, các công ty không xây dựng để đón đầu.

Họ đang phải vật lộn để theo kịp nhu cầu hiện tại. Amazon, Microsoft và Google đều thừa nhận rằng nhu cầu tính toán cho AI đang vượt xa khả năng cung ứng của họ, bị kìm hãm bởi 3 yếu tố then chốt, đó là sự thiếu hụt chip, năng lượng và mặt bằng xây dựng.

OpenAI, công ty đứng sau ChatGPT, là minh chứng rõ nét nhất. Với hơn 700 triệu người dùng hàng tuần - tốc độ tăng trưởng nhanh nhất từng được ghi nhận - thông điệp mà họ lặp đi lặp lại với đối tác Microsoft trong mọi cuộc họp là: "Chúng tôi cần thêm năng lực tính toán".

Điều này tạo ra một "thế tiến thoái lưỡng nan" cho các tập đoàn công nghệ. Về lý thuyết, tất cả sẽ cùng có lợi nếu giảm tốc độ đầu tư để tránh một cuộc chạy đua vũ trang tốn kém. Nhưng trên thực tế, không ai dám dừng lại.

Nỗi sợ bị đối thủ vượt mặt, nỗi lo trở thành kẻ bị bỏ lỡ "khoảnh khắc AI" đã trở thành động lực lớn nhất, đảm bảo cho cơn sốt này sẽ còn tiếp diễn. Họ buộc phải nhập cuộc, nếu không muốn trở thành "bữa trưa" của kẻ khác.

Nvidia và OpenAI vừa công bố thỏa thuận 100 tỷ USD xây dựng 10 GW trung tâm dữ liệu AI vào năm 2026, củng cố vị thế Nvidia như trụ cột hạ tầng AI (Minh họa: AInvest).

Người chiến thắng không chỉ là kẻ viết code

Vậy, ai sẽ là người hưởng lợi lớn nhất từ dòng vốn khổng lồ này? Câu trả lời có thể khiến nhiều người bất ngờ.

Những người "bán cuốc và xẻng":

Theo chiến lược của Blackstone, thay vì đặt cược vào các công ty phát triển AI đầy rủi ro, họ chọn cách đầu tư vào những thứ thiết yếu để nuôi sống cuộc bùng nổ này. Đây chính là những người "bán cuốc và xẻng" trong cơn sốt vàng.

Năng lượng và hạ tầng: Như Jon Gray đã chỉ ra, "năng lượng là nhựa của thời đại mới". Các trung tâm dữ liệu ngốn một lượng điện khổng lồ. Điều này tạo ra cơ hội vàng cho các công ty năng lượng, cũng như những người xây dựng và vận hành hạ tầng. Blackstone đã biến khoản đầu tư 10 tỷ USD vào công ty trung tâm dữ liệu QTS năm 2021 thành một đế chế trị giá 70 tỷ USD ngày nay.

Lao động tay nghề cao: Sự bùng nổ xây dựng trung tâm dữ liệu kéo theo nhu cầu khổng lồ về thợ điện, thợ sửa ống nước, và kỹ sư vận hành. Những công việc này không thể bị AI thay thế và đang rơi vào tình trạng thiếu hụt nhân lực trầm trọng. Một nghiên cứu của LinkedIn thậm chí còn chỉ ra rằng việc làm trong ngành dầu khí và lao động có tay nghề đang là những lĩnh vực phát triển nhanh nhất.

Nhà sản xuất chip: Dĩ nhiên, không thể không nhắc đến Nvidia, kẻ thống trị tuyệt đối trong mảng chip GPU - bộ não của mọi mô hình AI. Cùng với các công ty như Broadcom, họ là những nhà cung cấp "cuốc xẻng" tối thượng, hưởng lợi trực tiếp từ mọi đồng USD đầu tư vào hạ tầng AI.

Những gã khổng lồ "đương nhiệm"

Một điểm khác biệt quan trọng giữa AI và cuộc cách mạng Internet là bản chất của sự thay đổi. Internet đã quét sạch hàng loạt ngành công nghiệp cũ (báo in, cho thuê băng đĩa) và thay thế bằng những kẻ thống trị mới. Ngược lại, AI dường như là một bước tiến hóa, chứ không phải một cuộc cách mạng hủy diệt.

Những doanh nghiệp vững mạnh hiện tại, đặc biệt là các tập đoàn công nghệ, có khả năng thích ứng và hưởng lợi từ AI hơn là bị xóa sổ.

Google đang tích hợp AI tạo sinh Gemini vào công cụ tìm kiếm cốt lõi của mình.

Meta sử dụng AI để tăng cường sức mạnh quảng cáo, giúp nhắm mục tiêu chính xác hơn.

Microsoft không chỉ sở hữu cổ phần lớn trong OpenAI mà còn tích hợp AI vào mọi sản phẩm từ Windows đến bộ công cụ văn phòng Office.

Các công ty phần mềm dịch vụ (SaaS) như Salesforce hay Adobe đang tận dụng AI để tự động hóa các tác vụ và nâng cao hiệu quả, thay vì bị thay thế.

Những "người đương nhiệm" trong kỷ nguyên AI chính là các tập đoàn công nghệ toàn cầu và họ đang tự mình dẫn dắt sự thay đổi.

Trong cơn sốt vàng, người giàu nhất không phải là kẻ đào được nhiều vàng nhất, mà là người bán cuốc và xẻng (Minh họa: Getty).

Những kẻ thua cuộc và những sự nghiệp bị "biến đổi"

Tất nhiên, mọi cuộc chuyển đổi công nghệ đều tạo ra những người bị bỏ lại phía sau. AI không phải ngoại lệ, và những tác động đầu tiên lên thị trường lao động đã bắt đầu xuất hiện.

"Lính mới" trong ngành công nghệ

Nghiên cứu của Đại học Stanford chỉ ra một xu hướng đáng lo ngại: AI dường như đang thay thế nhóm lao động ít kinh nghiệm nhất (22-25 tuổi) trong một số công việc văn phòng.

Lập trình viên phần mềm cấp thấp: Với sự trợ giúp của các công cụ AI như "Claude code" của Google, các lập trình viên giàu kinh nghiệm có thể làm việc năng suất hơn, giảm nhu cầu tuyển dụng các vị trí mới vào nghề. Dữ liệu cho thấy từ cuối năm 2022, tốc độ tuyển dụng lập trình viên trẻ đã tụt lại đáng kể so với nhóm lao động có kinh nghiệm.

Nhân viên chăm sóc khách hàng: AI ngày càng trở nên tinh vi trong việc "bắt máy" và trả lời các câu hỏi của khách hàng, khiến nhu cầu về nhân sự ở cấp độ đầu vào cho vị trí này giảm xuống.

Các ngành "vận hành theo quy tắc"

Jon Gray nhấn mạnh rằng Blackstone đang đầu tư vào các "doanh nghiệp vận hành theo quy tắc" - nơi AI có thể thay đổi căn bản cách làm việc. Các lĩnh vực như kế toán, xử lý yêu cầu bảo hiểm, hay quản lý tuân thủ tiếp thị đều có tiềm năng bị tự động hóa ở quy mô lớn.

Mặc dù một số chuyên gia cho rằng AI sẽ chỉ giúp tăng năng suất, cho phép doanh nghiệp làm nhiều hơn với cùng số nhân sự, nhưng kịch bản cắt giảm việc làm vẫn hiện hữu.

Ngành công nghiệp sáng tạo

Ngay cả những lĩnh vực đòi hỏi sự sáng tạo cũng không nằm ngoài tầm ảnh hưởng. Gray đã đưa ra một ví dụ từ chính Blackstone. Công ty đã sản xuất hai phiên bản của cùng một video quảng cáo. Phiên bản đầu tiên được quay ở Vancouver, tiêu tốn khoảng 1 triệu USD. Phiên bản thứ hai, được tạo ra bởi AI ngay tại văn phòng bởi hai nhân viên trong vài giờ, có chi phí "rẻ hơn rất nhiều".

Dù chất lượng chưa thể sánh bằng, nhưng sự chênh lệch về chi phí là một yếu tố không thể bỏ qua, đặt ra câu hỏi lớn cho tương lai của các nhà sản xuất video, nhà thiết kế, và các ngành nghề sáng tạo khác.

Mặc dù tạo ra những xáo trộn lớn, AI nhiều khả năng không trở thành một “cuộc cách mạng hủy diệt” như internet từng làm. Nếu internet đã xóa sổ cả ngành báo in, chuỗi cửa hàng cho thuê băng đĩa thì AI lại mang dáng dấp của một bước tiến hóa tất yếu.

Điểm khác biệt là “kẻ đương nhiệm” trong kỷ nguyên Internet là các ngành truyền thống, còn ở kỷ nguyên AI, đó lại chính là những gã khổng lồ công nghệ toàn cầu. Và thay vì bị động chờ bị thay thế, họ mới là những người dẫn dắt sự thay đổi. Google tích hợp AI vào tìm kiếm với Gemini, Microsoft nắm cổ phần lớn trong OpenAI, Amazon phát triển chip riêng và bắt tay cùng Anthropic, Meta dùng AI để tối ưu quảng cáo.

Các doanh nghiệp hiện tại không bị xóa sổ, mà có khả năng hấp thụ và biến AI thành động lực tăng trưởng. Uber có thể hưởng lợi từ robotaxi, Salesforce tận dụng AI để tự động hóa thay vì bị thay thế.

AI đang bắt đầu thay thế nhóm lao động ít kinh nghiệm nhất ở một số công việc văn phòng (Minh họa: Acharya Prashant).

Cuộc đua AI vì thế không lặp lại vết xe đổ của "bong bóng dot-com". Đây là một cuộc chơi dài hạn, được xây dựng trên nền tảng ba thập kỷ dữ liệu internet cùng sức mạnh xử lý khổng lồ của GPU.

Trong ngắn hạn, AI có thể mang đến thay đổi nhỏ giọt. Tuy nhiên, về lâu dài, tác động của nó có thể vượt xa tưởng tượng, mở đường cho những công nghệ từng chỉ có trong khoa học viễn tưởng như xe tự hành, hệ thống tự động hóa toàn diện, thậm chí là bước tiến trong điện toán lượng tử.

Như câu nói được gán cho Albert Einstein: “Lãi kép là kỳ quan thứ tám của thế giới.” AI chính là “lãi kép” của công nghệ. Những thay đổi nhỏ, tích tụ từng ngày, sẽ tạo nên kỳ tích. Và trong cuộc đua này, kẻ chiến thắng không nhất thiết phải là người tạo ra mô hình AI thông minh nhất, mà có thể là những người biết cung cấp năng lượng, xây dựng hạ tầng, và quan trọng nhất, hiểu rõ sức mạnh cộng dồn để thích ứng và tồn tại.

Nguồn: https://dantri.com.vn/kinh-doanh/ai-dang-dot-tien-va-ai-se-hot-bac-trong-cuoc-dua-ai-20250928092257829.htm