Đà Nẵng: Thận trọng khai quật tàu cổ tại bờ biển phường Hội An Tây

Tàu cổ phát lộ tại bờ biển phường Hội An Tây. Ảnh: VĨNH LỘC

Theo ông Hà Vỹ, mặc dù công tác khai quật rất khẩn trương nhưng không vì thế vội vàng. Trước mắt, phải xin chủ trương của UBND thành phố để làm hồ sơ khai quật. Tiếp đến, các bước triển khai phải đảm bảo yêu cầu khoa học, chu đáo, bởi đây không chỉ là vấn đề khai quật mà còn liên quan đến quá trình trục vớt và bảo quản hiện vật.

Quan điểm trên cũng được ông Hà Vỹ khẳng định tại buổi làm việc với Trung tâm Bảo tồn Di sản văn hóa thế giới Hội An về phương án nghiên cứu khai quật khảo cổ và bảo quản tàu đắm khu vực ven biển Hội An Tây, vào chiều 11/11.

Tại cuộc làm việc này, ông Phạm Phú Ngọc, Phó Giám đốc Trung tâm Bảo tồn Di sản văn hóa thế giới Hội An đề xuất cần khai quật khẩn cấp tàu cổ vì bờ biển nơi phát hiện xác tàu bị sạt lở nghiêm trọng, gia tăng nguy cơ tác động xấu đến hiện trạng di vật.

Đáng lo ngại, tàu đắm phát lộ bị vùi lấp hằng ngày theo mực nước thủy triều khiến kết cấu di vật dễ bị hư hại. Nhất là dưới tác động của ánh nắng mặt trời cùng nhiệt độ môi trường thay đổi đột ngột, gỗ dễ giãn nở, mềm, phân rã, kể cả nấm mốc xuất hiện… tiềm ẩn nguy cơ di vật bị hủy hoại.

“Hiện nay, theo quy định mới của Luật Di sản văn hóa 2024 (mục a, khoản 2, Điều 39), để khai quật khảo cổ thông thường thì địa điểm phải phù hợp với quy hoạch khảo cổ. Mặc dù đến nay chưa có quy hoạch khảo cổ trên địa bàn, nhưng trong tình hình cấp thiết hiện nay không thể thực hiện theo khai quật khảo cổ thông thường mà phải thực hiện khai quật khẩn cấp, không phụ thuộc vào quy hoạch khảo cổ”, ông Ngọc dẫn giải.

Cụ thể, quá trình khai quật sẽ được thực hiện theo 2 giai đoạn. Đầu tiên, tổ chức khai quật khẩn cấp và bảo quản cấp thiết (di dời hiện vật). Trong đó, quá trình khai quật khẩn cấp sẽ không thực hiện các phương pháp khai quật dành cho khảo cổ học dưới nước như lặn biển hay các thiết bị chuyên dụng dưới nước... mà thực hiện khai quật ướt bằng cách đóng cừ larsen bao quanh tàu.

Sử dụng máy bơm hút nước kết hợp các phương pháp khảo cổ thủ công như nạo, vét, làm sạch, xử lý tư liệu tại hiện trường, chỉnh lý tự liệu, lập hồ sơ khai quật khảo cổ.

Trong quá trình khai quật, khi bề mặt gỗ xuất lộ sẽ kết hợp bảo quản bằng cách dùng vải bố dày đã xử lý màu, hóa chất tẩm ướt nước phủ bề mặt gỗ, định kỳ tưới nước sạch. Nếu phát hiện có di vật khác trong lòng tàu và bên ngoài tàu cũng sẽ được xử lý theo phương pháp khảo cổ học.

Con tàu sau khai quật sẽ đề xuất di chuyển về khuôn viên Bảo tàng Hội An, tiến hành các giải pháp ngâm xả mặn, khử trùng sinh học… nhằm phục vụ công tác bảo quản và phát huy giá trị. Do bờ biển đang sạt lở nghiêm trọng nên việc bảo tồn con tàu tại chỗ (insitu) không khả quan.

Việc khai quật, trục vớt di vật tàu cổ phải hết sức thận trọng. Ảnh: VĨNH LỘC

Giai đoạn 2, di vật tàu cổ sẽ tiếp tục thực hiện bảo quản và phát huy giá trị như: hoàn thiện các phương tiện của nhà bao che đảm bảo môi trường di vật; tiến hành làm khô và bảo quản, gia cố tàu sau khi xả mặn; mở cửa đón khách tham quan...

“Dự kiến sau khi hoàn tất các thủ tục pháp lý, thời gian khai quật khẩn cấp từ 1-1,5 tháng, thời gian bảo quản cấp thiết từ 1-1,5 năm, diện tích dự kiến khai quật 700m²”, ông Phạm Phú Ngọc nói.

Theo ông Hà Vỹ, trên cơ sở tờ trình của Trung tâm Bảo tồn Di sản văn hóa thế giới Hội An, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch sẽ xin ý kiến UBND thành phố ban hành văn bản cho khai quật khảo cổ khẩn cấp di vật tàu cổ.

Tuy vậy, việc xây dựng kế hoạch, quá trình khai quật, trục vớt con tàu phải có sự tham gia của các cơ quan tư vấn liên quan. Đặc biệt, cần nhanh chóng xây dựng phương án bảo quản vì khi đưa tàu lên khỏi mặt đất sẽ làm thay đổi môi trường, độ ẩm… Đây là vấn đề hết sức lưu ý, tránh di vật tàu bị môi trường tác động hư hại.

Nguồn: https://baodanang.vn/da-nang-than-trong-khai-quat-tau-co-tai-bo-bien-phuong-hoi-an-tay-3309871.html