Dịch vụ thuê quần áo: Tủ đồ xanh hay cái bẫy đốt tiền?

Caterina Maestro, nhà sáng lập start up cho thuê thời trang DressYouCan ở Milan (Italy), nhớ lại khoảnh khắc ý tưởng kinh doanh lóe lên không phải từ sàn diễn hào nhoáng, mà từ chính chiếc tủ quần áo đầy ắp nhưng vẫn luôn thiếu đồ của mình, cùng nỗi ám ảnh phải liên tục mặc đồ mới.

"Thật khó để theo đuổi thói quen này, cả về tài chính lẫn đạo đức", cô chia sẻ. Giấc mơ về một "tủ đồ chia sẻ" - một dạng Airbnb cho thời trang - bắt đầu thành hình, nơi mọi người có thể tiếp cận hàng hiệu cho những dịp đặc biệt với giá phải chăng.

Câu chuyện của Caterina không phải cá biệt. Nó phản ánh một xu hướng đang lên, nơi người tiêu dùng, đặc biệt là thế hệ trẻ, ngày càng ý thức về tác động môi trường của thời trang nhanh và tìm kiếm những giải pháp thay thế.

Thuê quần áo nổi lên như một lựa chọn hấp dẫn, vừa thỏa mãn nhu cầu "mặc đẹp, mặc mới", vừa giảm gánh nặng cho hành tinh và ví tiền. Các start up như Rent the Runway, Nuuly, hay DressYouCan nhanh chóng nắm bắt cơ hội, vẽ nên viễn cảnh về một tương lai thời trang bền vững và tuần hoàn.

Tuy nhiên, con đường từ ý tưởng đến thành công không trải hoa hồng. Dù thu hút được sự quan tâm lớn và một lượng khách hàng nhất định, đa số công ty cho thuê quần áo đang phải vật lộn để tồn tại, đối mặt với bài toán chi phí vận hành khổng lồ và áp lực lợi nhuận. Đâu là những rào cản thực sự khiến mô hình tưởng chừng hoàn hảo này lại khó thành công đến vậy?

Mặt trái của thời trang nhanh và sức hấp dẫn của mô hình thuê

Ngành công nghiệp thời trang từ lâu đã bị điểm mặt là một trong những "tội đồ" lớn nhất gây ô nhiễm môi trường. Những con số thống kê thực sự đáng báo động. Ngành này chịu trách nhiệm cho khoảng 10% lượng khí thải nhà kính toàn cầu. Chỉ riêng tại Thụy Điển, hơn 90% tác động khí hậu đến từ việc sản xuất quần áo và mua sắm hàng mới.

Vấn nạn rác thải dệt may cũng ngày càng trầm trọng. Mỗi năm, Liên minh châu Âu (EU) thải bỏ khoảng 7 triệu tấn quần áo, tương đương 16kg/người. Tại Mỹ, con số này còn kinh khủng hơn: trung bình 37kg rác thải dệt may/người/năm vào năm 2018, tăng mạnh so với mức 13 triệu tấn vào năm 2009 và 9,4 triệu tấn vào năm 2000.

Đáng buồn hơn, theo một nghiên cứu năm 2018 của công ty dịch vụ chuyển nhà Movinga, người Mỹ bỏ không sử dụng tới 82% tủ quần áo của mình mỗi năm. Chiến dịch Clean Clothes chỉ ra rằng tại các nước phương Tây, mỗi người thải ra khoảng 70 kg rác thải dệt mỗi năm - chiếm khoảng 5% tổng lượng rác thải toàn cầu.

Trong bối cảnh đó, mô hình cho thuê quần áo nổi lên như một giải pháp tiềm năng. Thay vì sản xuất hàng loạt sản phẩm mới, việc cho thuê giúp kéo dài vòng đời sử dụng của mỗi món đồ.

Giáo sư Frida Lind từ Đại học Công nghệ Chalmers (Thụy Điển), đồng tác giả một nghiên cứu gần đây về mô hình cho thuê, khẳng định: "Nhiều người có những bộ đồ treo trong tủ nhưng hầu như không mặc đến. Việc cho thuê quần áo sẽ giúp kéo dài vòng đời sử dụng của mỗi món đồ, từ đó thúc đẩy tiêu dùng bền vững hơn".

Trong bối cảnh vấn nạn rác thải dệt may ngày càng trầm trọng, mô hình cho thuê quần áo nổi lên như một giải pháp tiềm năng (Ảnh: Prudence Earl)

Lợi ích không chỉ dừng lại ở việc giảm rác thải. Một nghiên cứu được đăng tải trên Women's Wear Daily cho thấy, so với mua mới, việc thuê một chiếc váy tại Mỹ giúp tiết kiệm 24% lượng nước, giảm 6% tiêu thụ năng lượng và cắt giảm 3% lượng khí CO2 thải ra. Dù con số có vẻ nhỏ lẻ, nhưng khi nhân rộng, tác động tích lũy là rất lớn.

Bên cạnh yếu tố bền vững, sức hấp dẫn của việc thuê đồ còn nằm ở khía cạnh kinh tế và trải nghiệm. Nó cho phép người tiêu dùng, đặc biệt là thế hệ trẻ như gen Z (những người sinh từ khoảng năm 1997 đến 2012), tiếp cận những món đồ hiệu đắt tiền, đa dạng hóa phong cách mà không cần bỏ ra một khoản chi phí khổng lồ để sở hữu.

Một chiếc váy trị giá vài trăm USD có thể được thuê chỉ với một phần nhỏ giá gốc. Điều này đặc biệt phù hợp với tâm lý "thích thay đổi nhanh chóng, không muốn bị nhìn thấy mặc cùng một bộ đồ trong nhiều dịp" của gen Z, như nhận định của Neil Saunders, chuyên gia phân tích bán lẻ tại GlobalData. Một nghiên cứu của Đại học Bang Washington cho thấy 55% gen Z từng thuê quần áo, một phần không nhỏ vì lý do bền vững và ý thức tài chính.

Ma trận mô hình và gánh nặng chi phí vận hành

Khi đi sâu vào hoạt động của các công ty cho thuê, bức tranh trở nên phức tạp hơn. Nghiên cứu của Đại học Công nghệ Chalmers đã phân tích 9 công ty Thụy Điển và xác định 3 mô hình kinh doanh chính:

Mô hình thành viên (Library Model): Khách hàng đóng phí thành viên và được mượn quần áo trong một khoảng thời gian nhất định, giống như mượn sách ở thư viện. Mô hình này thường được khởi xướng bởi những người đam mê thời trang bền vững.

Mô hình thuê theo gói (Subscription Model): Khách hàng trả phí cố định hàng tháng để được thuê một số lượng quần áo nhất định. Đây là mô hình phổ biến của các start up lớn như Rent the Runway hay Nuuly, thường hướng đến mở rộng quy mô nhanh chóng và gọi vốn đầu tư mạo hiểm.

Mô hình thuê lẻ hoặc thuê theo dịp (Niche/Occasion-Based Model): Tập trung cho thuê những loại trang phục chuyên dụng hoặc cho các sự kiện cụ thể, thường đi kèm các dịch vụ hay thiết bị khác, ví dụ như đồ trượt tuyết kèm ván trượt, váy dạ hội cho sự kiện. DressYouCan ban đầu cũng đi theo hướng này.

Dù áp dụng mô hình nào, hầu hết công ty đều đối mặt với một thách thức chung là lợi nhuận. Giáo sư Frida Lind thừa nhận: "Chúng tôi rất bất ngờ khi thấy hầu hết đều gặp khó khăn trong việc kiếm lợi nhuận. Một số công ty đã phải dừng hoạt động vì nhiều lý do khác nhau".

Nguyên nhân cốt lõi nằm ở chi phí vận hành "ẩn" nhưng cực kỳ tốn kém. Khác với bán lẻ truyền thống, mỗi món đồ cho thuê đòi hỏi một quy trình xử lý phức tạp sau mỗi lượt sử dụng:

Kiểm tra và sửa chữa: Quần áo phải được kiểm tra kỹ lưỡng về tình trạng, vết bẩn, hư hỏng và sửa chữa nếu cần. Công đoạn này tốn nhiều thời gian và nhân lực.

Giặt ủi chuyên nghiệp: Đảm bảo vệ sinh và giữ gìn chất lượng vải là yêu cầu bắt buộc, đòi hỏi quy trình giặt ủi công nghiệp tốn kém.

Logistics (vận chuyển hai chiều): Chi phí giao hàng đến tay khách và nhận lại đồ sau khi thuê là một khoản chi đáng kể, đặc biệt với các mô hình thuê theo gói yêu cầu tần suất vận chuyển cao.

Kho bãi và quản lý tồn kho: Cần không gian lưu trữ lớn và hệ thống quản lý hiệu quả để theo dõi hàng nghìn món đồ với kích cỡ, kiểu dáng khác nhau.

Khấu hao sản phẩm: Quần áo có vòng đời nhất định, việc giặt ủi và sử dụng liên tục sẽ làm giảm chất lượng và giá trị của chúng.

Hầu hết các công ty cho thuê thời trang, bao gồm ông lớn Rent the Runway, đều đối mặt với một thách thức chung là lợi nhuận (Minh họa: Getty).

Pippa Stephens, chuyên gia phân tích thời trang tại GlobalData, cũng nhấn mạnh rằng chi phí giao hàng, bảo quản và giặt ủi cao khiến nhiều doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc duy trì lợi nhuận.

"Ông lớn" Rent the Runway là một ví dụ điển hình. Dù đã IPO (phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng) vào năm 2021, công ty vẫn chưa có lãi và giá cổ phiếu đã giảm mạnh. Nuuly, một dịch vụ của URBN (công ty mẹ của Urban Outfitters, Anthropologie), cũng phải mất 4 năm hoạt động mới báo cáo lợi nhuận quý đầu tiên vào cuối năm 2023.

Bên cạnh đó, việc thu hút và giữ chân khách hàng cũng không đơn giản. Mức phí thuê theo gói, dù rẻ hơn mua mới, vẫn có thể là gánh nặng với một số người, đặc biệt trong bối cảnh lạm phát và chi phí sinh hoạt tăng cao. Mức phí hơn 90 USD/tháng tại Rent the Runway hay Nuuly không phải là con số nhỏ. Neil Saunders chỉ ra: "Một số người không thể hoặc không muốn chi tiền hàng tháng cho dịch vụ thuê đồ".

Tìm lối đi riêng - thị trường ngách và sức mạnh hợp tác

Giữa bức tranh nhiều thách thức, nghiên cứu từ Đại học Công nghệ Chalmers lại hé lộ những điểm sáng. Không phải mô hình nào cũng gặp khó khăn như nhau. Những công ty tập trung vào thị trường ngách (niche market) dường như có tỷ lệ thành công cao hơn.

"Các công ty chuyên cho thuê đồ ngoài trời, đồ thể thao chuyên dụng có hiệu quả tốt hơn", Giáo sư Lind cho biết. "Họ đã tìm ra thị trường riêng của mình, nơi khách hàng có nhu cầu rõ ràng và sẵn sàng trả tiền thuê cho những lần sử dụng cụ thể, thay vì cam kết thuê hàng tháng". Việc liên kết với các địa điểm du lịch, khu nghỉ dưỡng hoặc sự kiện thể thao cũng giúp các công ty này tiếp cận khách hàng mục tiêu hiệu quả hơn.

Một yếu tố quan trọng khác là sự hợp tác chặt chẽ với các bên liên quan, đặc biệt là nhà sản xuất và nhà thiết kế. "Các công ty thuê hợp tác với nhà sản xuất, đặc biệt là các thương hiệu có định hướng bền vững, đã nhận được phản hồi nhanh chóng về loại quần áo, kiểu dáng được khách ưa chuộng", Lind chia sẻ.

"Họ cũng thu thập được thông tin quý giá về chất lượng sản phẩm, ví dụ như chi tiết nào thường xuyên bị hỏng hóc sau nhiều lần cho thuê và giặt ủi". Thông tin này giúp nhà sản xuất cải tiến thiết kế, chọn vật liệu bền hơn, tối ưu hóa sản phẩm cho mục đích cho thuê, tạo ra vòng lặp phản hồi có lợi cho cả hai bên.

Mô hình cho thuê ngang hàng (peer-to-peer), nơi người dùng tự cho thuê tủ đồ của mình thông qua một nền tảng trung gian như Pickle, cũng đang nổi lên như một giải pháp tiềm năng. Mô hình này giúp giảm bớt gánh nặng về quản lý kho bãi và chi phí tồn kho cho công ty vận hành nền tảng, đồng thời tạo thêm nguồn thu nhập cho người sở hữu quần áo.

Sự phục hồi sau đại dịch, cùng với thói quen tiêu dùng ngày càng chú trọng tính bền vững và linh hoạt của gen Z, đang tiếp thêm động lực cho thị trường. Quy mô thị trường cho thuê thời trang toàn cầu đạt 6,2 tỷ USD vào năm 2024, tăng gấp đôi so với năm 2016, theo GlobalData.

Dịch vụ cho thuê quần áo được thúc đẩy bởi thói quen tiêu dùng ngày càng chú trọng tính bền vững và linh hoạt của gen Z (Ảnh: Getty).

Tương lai nào cho dịch vụ thuê đồ thời trang để cân bằng giữa bền vững và lợi nhuận?

Rõ ràng, mô hình cho thuê quần áo không phải là "viên đạn bạc" giải quyết mọi vấn đề của ngành thời trang. Nó mang trong mình tiềm năng to lớn để thúc đẩy tiêu dùng bền vững, nhưng cũng đối mặt với những thách thức kinh tế không hề nhỏ.

Tương lai của ngành này có thể sẽ không nằm ở mô hình duy nhất, mà là sự kết hợp linh hoạt. Caterina Maestro của DressYouCan dự đoán thị trường đang tiến tới một mô hình "lai" (hybrid) - kết hợp giữa thuê, mua đồ mới (có thể là các món cơ bản, thiết yếu) và bán lại đồ cũ. Người tiêu dùng có thể thuê những món đồ đặc biệt, thời thượng cho các dịp cụ thể, trong khi vẫn sở hữu những món đồ cơ bản và tham gia vào thị trường đồ cũ để tối ưu hóa giá trị tủ đồ của mình.

Để các công ty cho thuê phát triển bền vững, cần có những thay đổi mang tính hệ thống. Nghiên cứu của Chalmers đề xuất các công ty nên:

Tập trung vào thị trường ngách: Xác định rõ nhóm khách hàng và loại sản phẩm có nhu cầu thuê cụ thể, thay vì dàn trải.

Xây dựng quan hệ đối tác chiến lược: Hợp tác chặt chẽ với nhà cung cấp, nhà sản xuất để cải tiến sản phẩm dựa trên dữ liệu thực tế từ việc cho thuê.

Tối ưu hóa logistics: Tính toán kỹ lưỡng yếu tố vận chuyển và xử lý ngay từ đầu để có thể mở rộng quy mô hiệu quả khi cần.

Về phía người tiêu dùng, việc thay đổi nhận thức và thói quen là rất quan trọng. Kéo dài thời gian sử dụng quần áo - dù bằng cách thuê, mua đồ cũ, sửa chữa hay trao đổi - là cách hiệu quả nhất để giảm tác động môi trường. Nếu một chiếc áo thun được mặc 60 lần thay vì 30 lần, lượng khí thải có thể giảm một nửa.

Quan trọng hơn cả, như Giáo sư Lind nhấn mạnh, ngay cả khi một số công ty cho thuê không thể tồn tại, những nỗ lực này vẫn vô cùng giá trị. "Tối thiểu, chúng góp phần thay đổi nhận thức về thói quen tiêu dùng quần áo và giúp xã hội hiểu rõ hơn điều gì có thể và không thể hiệu quả". Chúng cung cấp dữ liệu và bài học kinh nghiệm quý báu cho quá trình chuyển đổi sang một ngành thời trang bền vững hơn.

Có lẽ, cần thêm thời gian, sự đổi mới trong công nghệ quản lý, logistics, và có thể cả sự hỗ trợ từ chính sách, như các biện pháp khuyến khích tài chính, để mô hình cho thuê quần áo thực sự cất cánh và trở thành một phần chủ đạo của ngành thời trang tương lai. Giấc mơ về "tủ đồ chung" bền vững vẫn còn đó, nhưng con đường hiện thực hóa nó đòi hỏi sự kiên trì, sáng tạo và một cái nhìn thực tế hơn vào bài toán kinh tế.

Nguồn: https://dantri.com.vn/kinh-doanh/dich-vu-thue-quan-ao-tu-do-xanh-hay-cai-bay-dot-tien-20250502000531262.htm