Hoàn thiện Luật Công nghệ cao: Tạo nền tảng mới thu hút FDI chiến lược

Việc sửa đổi Luật Công nghệ cao đang được Quốc hội xem xét không chỉ nhằm cụ thể hóa Nghị quyết 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số mà còn mở ra cơ hội quan trọng để Việt Nam nâng cao sức cạnh tranh trong thu hút dòng vốn FDI công nghệ cao đang dịch chuyển mạnh mẽ trên toàn cầu.

Tái cấu trúc thu hút FDI: Từ số lượng sang chất lượng

Việt Nam đã ghi nhận nhiều thành công trong thu hút FDI trong hơn ba thập kỷ qua, với tổng vốn đầu tư trên 400 tỷ USD, góp phần quan trọng vào tăng trưởng xuất khẩu, giải quyết việc làm và phát triển hạ tầng công nghiệp. Tuy nhiên, phần lớn các dự án FDI vẫn tập trung vào lắp ráp, gia công, với giá trị gia tăng thấp, trong khi các lĩnh vực công nghệ cao như bán dẫn, trí tuệ nhân tạo, công nghệ sinh học hay vật liệu mới chỉ chiếm tỷ lệ rất hạn chế. Điều này đặt ra thách thức lớn trong việc chuyển dịch nền kinh tế Việt Nam từ mô hình tăng trưởng dựa trên nhân công giá rẻ sang nền kinh tế dựa trên đổi mới sáng tạo và công nghệ tiên tiến.

Dự thảo Luật Công nghệ cao sửa đổi được xây dựng nhằm khắc phục những hạn chế này. Một trong những điểm nhấn quan trọng là nâng tiêu chí xác định doanh nghiệp công nghệ cao, yêu cầu doanh nghiệp phải sở hữu hoặc tiếp nhận công nghệ lõi ở mức "đổi mới và phát triển" hoặc "làm chủ và cải tiến". Điều này hướng tới việc thu hút các dự án FDI có giá trị công nghệ cao thực chất, thay vì chỉ dựa vào tổng vốn đầu tư hay diện tích nhà xưởng.

Bên cạnh đó, dự thảo luật phân loại doanh nghiệp công nghệ cao thành hai nhóm để áp dụng cơ chế ưu đãi thuế khác nhau. Cụ thể: 

Nhóm 1, dành cho doanh nghiệp có trên 30% vốn do nhà đầu tư trong nước nắm giữ, được hưởng ưu đãi cao nhất: Miễn thuế TNDN 4 năm, giảm 50% trong 9 năm tiếp theo, và áp dụng thuế suất ưu đãi 10% trong 15 năm. 

Nhóm 2, chủ yếu là doanh nghiệp FDI 100% vốn nước ngoài, chỉ được miễn thuế 2 năm, giảm 50% trong 4 năm và áp dụng thuế suất ưu đãi 15%. Việc phân tầng này nhằm cân bằng giữa ưu đãi thu hút FDI và khuyến khích doanh nghiệp Việt tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị công nghệ cao, đồng thời tránh tình trạng "chảy máu ưu đãi" mà không tạo ra giá trị gia tăng thực chất.

Dự thảo cũng đề xuất bãi bỏ Giấy chứng nhận doanh nghiệp công nghệ cao, thay bằng cơ chế tự đánh giá theo tiêu chí. Giải pháp này nhằm giảm thủ tục hành chính, rút ngắn thời gian xác định ưu đãi, song cũng đặt ra yêu cầu cao về minh bạch và giám sát, đồng thời cần có các quy định chuyển tiếp rõ ràng để doanh nghiệp hiện hữu không bị mất ưu đãi khi vẫn đáp ứng các tiêu chí mới. Đây là bước đi quan trọng để tạo môi trường pháp lý linh hoạt nhưng vẫn đảm bảo ổn định, điều mà các nhà đầu tư chiến lược luôn đặt lên hàng đầu.

Hoàn thiện Luật Công nghệ cao: Tạo nền tảng mới thu hút FDI chiến lược.

Tác động và giải pháp nâng tầm hệ sinh thái công nghệ cao

Việc sửa đổi Luật Công nghệ cao không chỉ mang tính "hình thức" trong ưu đãi đầu tư, mà còn mở ra cơ hội để Việt Nam xây dựng một hệ sinh thái công nghệ cao đồng bộ, giúp dòng vốn FDI có khả năng lan tỏa công nghệ đến doanh nghiệp nội địa. FDI công nghệ cao mang theo nhiều giá trị khác ngoài vốn: công nghệ tiên tiến, tri thức quản trị hiện đại, hệ thống tiêu chuẩn kỹ thuật, đào tạo nhân lực, và đặc biệt là cơ hội chuyển giao công nghệ, những yếu tố quyết định giúp các quốc gia xây dựng chuỗi cung ứng nội địa vững mạnh.

Kinh nghiệm từ Hàn Quốc, Singapore, Ấn Độ cho thấy, thu hút các tập đoàn công nghệ lớn như Samsung, Intel hay Google không chỉ dựa vào ưu đãi thuế, mà phụ thuộc vào khả năng tạo dựng môi trường pháp lý ổn định, cơ sở hạ tầng nghiên cứu hiện đại và cơ chế liên kết hiệu quả giữa doanh nghiệp FDI, doanh nghiệp nội địa, viện, trường. Việt Nam đang có lợi thế từ nguồn nhân lực dồi dào, thị trường lớn và vị trí địa lý chiến lược, nhưng cần bổ sung các chính sách hỗ trợ đồng bộ để biến tiềm năng này thành lợi thế cạnh tranh thực tế.

Các chuyên gia đề xuất, để Luật Công nghệ cao sửa đổi thực sự trở thành "nam châm" hút FDI chiến lược, cần triển khai các giải pháp đồng bộ như sau:

Đo lường năng lực hấp thụ công nghệ của doanh nghiệp Việt để thiết kế cơ chế nâng cấp phù hợp. Việc chỉ khuyến khích "nhận chuyển giao" mà thiếu dòng FDI dẫn dắt có thể khiến nguồn lực bị phân tán, giảm hiệu quả phát triển doanh nghiệp nội địa.

Thu hút FDI theo hướng dẫn dắt, lan tỏa, chuyển giao, yêu cầu dự án FDI phải có kế hoạch hợp tác R&D, đào tạo nhân lực hoặc chuyển giao công nghệ rõ ràng, đo lường được.

Thúc đẩy liên kết giữa doanh nghiệp FDI, doanh nghiệp nội địa, viện, trường thông qua chương trình đồng tài trợ nghiên cứu, phát triển cụm công nghiệp đổi mới sáng tạo, trung tâm nghiên cứu, thiết kế chung.

Xây dựng các khu công nghệ cao thế hệ mới và cụm đổi mới sáng tạo, không chỉ là nơi sản xuất mà còn là không gian nghiên cứu, thử nghiệm, đổi mới sáng tạo, tạo sức hút đối với nhà đầu tư chiến lược.

Phát triển quỹ hỗ trợ đổi mới sáng tạo và doanh nghiệp nội địa tiếp nhận công nghệ, giúp doanh nghiệp Việt nâng cao năng lực R&D, vận hành công nghệ và tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu.

Nếu triển khai đồng bộ, Luật Công nghệ cao sửa đổi sẽ tạo ra tác động kép: Thu hút dòng vốn FDI có giá trị công nghệ cao và đồng thời nâng tầm năng lực của doanh nghiệp nội địa, góp phần hình thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo bền vững. Đây là điều kiện quan trọng để Việt Nam không chỉ trở thành điểm đến hấp dẫn của các tập đoàn công nghệ, mà còn xây dựng năng lực chủ động trong nghiên cứu, sản xuất công nghệ tiên tiến.

Hơn nữa, việc hoàn thiện khung pháp lý còn giúp Việt Nam chủ động hơn trong các cam kết hội nhập quốc tế, đảm bảo rằng chính sách ưu đãi FDI phù hợp với các tiêu chuẩn minh bạch, không phân biệt đối xử và dự báo được, những yếu tố mà các tập đoàn đa quốc gia đặc biệt quan tâm khi lựa chọn điểm đến đầu tư. 

Cùng với việc nâng cấp hạ tầng nghiên cứu, phát triển nhân lực chất lượng cao và chính sách sở hữu trí tuệ mạnh mẽ, sửa đổi Luật Công nghệ cao là cơ hội để Việt Nam chuyển đổi mô hình tăng trưởng, từ dựa vào nguồn lực giá rẻ sang nền kinh tế đổi mới sáng tạo, công nghệ cao và bền vững.

Trong bối cảnh cạnh tranh FDI toàn cầu ngày càng quyết liệt, Luật Công nghệ cao sửa đổi nếu được triển khai nhất quán và kết hợp đồng bộ với các chính sách phát triển doanh nghiệp nội địa, sẽ trở thành công cụ quan trọng giúp Việt Nam thu hút các dự án chiến lược, nâng cao giá trị gia tăng của dòng vốn FDI, đồng thời tạo động lực mới cho tăng trưởng kinh tế và nâng cao vị thế quốc gia trên bản đồ công nghệ khu vực và thế giới.

Trung tâm Truyền thông KH&CN

Nguồn: https://mst.gov.vn/hoan-thien-luat-cong-nghe-cao-tao-nen-tang-moi-thu-hut-fdi-chien-luoc-197251117143442421.htm