Ngăn chặn thuốc lá điện tử: Pháp luật mạnh - Giáo dục sâu - Phối hợp đồng bộ

Thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng đang âm thầm len lỏi trong giới trẻ Việt Nam, dù pháp luật đã cấm. Nhiều chuyên gia cảnh báo, nếu không có biện pháp mạnh tay và đồng bộ, các sản phẩm này sẽ trở thành "cửa ngõ" dẫn tới nghiện nicotine trong lứa tuổi học đường.

PV báo Phụ nữ Việt Nam đã có cuộc trao đổi với luật sư Nguyễn Trọng Hoàng - Giám đốc Công ty Luật Chính Pháp Đồng Tâm, liên quan đến thuốc lá điện tử và giải pháp để thực thi nghiêm lệnh cấm tuyệt đối với các sản phẩm thuốc lá mới nhằm bảo vệ sức khỏe nhân dân và tương lai đất nước.

- Dưới góc nhìn của một luật sư, ông đánh giá thế nào về việc cấm hoàn toàn sản xuất, nhập khẩu, mua bán, quảng cáo và sử dụng các sản phẩm thuốc lá mới?

Luật sư Nguyễn Trọng Hoàng: Từ ngày 1/1/2025, thuốc lá điện tử đã được xác định là mặt hàng cấm tại Việt Nam. Mọi hành vi vi phạm đều sẽ bị xử phạt theo quy định hiện hành. Theo tôi, việc cấm hoàn toàn là quyết định đúng đắn, thể hiện trách nhiệm của Nhà nước trong bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Luật sư Nguyễn Trọng Hoàng

Nhiều nghiên cứu y học quốc tế đã chứng minh thuốc lá điện tử không hề "an toàn hơn" thuốc lá truyền thống. Trong hơi hút vẫn chứa nicotine – chất gây nghiện mạnh, cùng hàng trăm hóa chất độc hại. Không có bằng chứng khoa học nào cho thấy thuốc lá điện tử giúp cai nghiện; ngược lại, chúng đang trở thành "cửa ngõ nghiện nicotine" của giới trẻ, gây nguy cơ nghiện sớm và lệ thuộc lâu dài.

Vì vậy, lệnh cấm tuyệt đối là cần thiết để ngăn chặn từ gốc nguy cơ hình thành một thế hệ nghiện mới, bảo vệ sức khỏe nhân dân và đảm bảo sự phát triển bền vững của đất nước.

- Để thực hiện hiệu quả việc cấm này, theo ông cần sửa đổi hoặc bổ sung những quy định pháp luật nào?

Luật sư Nguyễn Trọng Hoàng: Điểm mấu chốt hiện nay là Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá năm 2012 chưa cập nhật khái niệm "sản phẩm thuốc lá mới", dẫn đến khoảng trống pháp lý khi xử lý vi phạm. Cần sớm sửa đổi luật này, trong đó quy định rõ "thuốc lá điện tử", "thuốc lá nung nóng", "thuốc lá không khói" là những sản phẩm bị cấm tuyệt đối.

Song song với đó, cần tăng chế tài xử phạt hành chính và hình sự đối với các hành vi sản xuất, buôn bán, quảng cáo, tàng trữ sản phẩm thuốc lá mới – đặc biệt là trên môi trường mạng.

Phải bổ sung trách nhiệm pháp lý của các nền tảng mạng xã hội, sàn thương mại điện tử, KOLs khi quảng bá hoặc tiếp tay cho sản phẩm vi phạm. Đồng thời, ban hành Nghị định hướng dẫn riêng để tạo cơ sở pháp lý rõ ràng cho các lực lượng thực thi. Khi luật rõ ràng, chế tài đủ mạnh, có sự phối hợp đồng bộ giữa Bộ Y tế – Bộ Công Thương – Bộ Công an – Bộ Thông tin và Truyền thông, lệnh cấm mới có thể đi vào thực tế.

Thi tìm hiểu Luật phòng, chống tác hại của thuốc lá tại trường THPT ở Nghệ An

Tôi đánh giá cao đề xuất của Bộ Y tế trong Dự thảo Nghị định sửa đổi Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá, trong đó xử phạt cả hành vi sử dụng và chứa chấp thuốc lá điện tử. Các cơ sở kinh doanh cho phép người hút thuốc lá tại nơi công cộng bị phạt tới 10 triệu đồng, đây là bước tiến mạnh mẽ, tăng đáng kể tính răn đe.

- Ngoài giải pháp về luật, ông có đề xuất gì để nâng cao nhận thức của người dân, đặc biệt là giới trẻ, về tác hại của thuốc lá điện tử?

Luật sư Nguyễn Trọng Hoàng: Cấm bằng luật là điều kiện cần, nhưng thay đổi nhận thức mới là điều kiện đủ. Tôi cho rằng cần tập trung vào ba nhóm giải pháp.

Thứ nhất, đưa nội dung giáo dục về tác hại của thuốc lá điện tử vào chương trình học chính khóa ở bậc THCS và THPT. Học sinh cần hiểu rõ cơ chế gây nghiện, tác động của nicotine đến tim, phổi, não và hệ thần kinh.

Thứ hai, đổi mới cách thức truyền thông - chuyển từ tuyên truyền một chiều sang tương tác đa chiều. Cần tận dụng nền tảng mạng xã hội, sử dụng người ảnh hưởng tích cực để nói tiếng nói của họ, bằng ngôn ngữ của họ.

Thứ ba, phát huy vai trò gia đình và cộng đồng. Phụ huynh cần làm gương, chủ động trò chuyện với con, nhận diện các sản phẩm trá hình như bút, USB hay mỹ phẩm có chứa nicotine. Khi gia đình - nhà trường - xã hội cùng vào cuộc, mới hình thành "lá chắn" toàn diện trước cám dỗ thuốc lá điện tử.

- Thưa ông, thuốc lá điện tử vẫn được bán tràn lan dù đã có lệnh cấm. Nguyên nhân do đâu và cần giải pháp gì để khắc phục?

Luật sư Nguyễn Trọng Hoàng: Nguyên nhân trước hết là lợi nhuận quá lớn. Nhiều người coi đây là "thị trường béo bở" nên bất chấp lệnh cấm. Phần lớn hoạt động mua bán diễn ra qua Facebook, TikTok, Telegram với tài khoản ảo, giao hàng qua shipper, khiến cơ quan chức năng khó kiểm soát.

Bên cạnh đó, thiếu sự phối hợp đồng bộ giữa các lực lượng thực thi: quản lý thị trường, công an kinh tế, y tế, giáo dục và thông tin truyền thông. Không có đầu mối thống nhất nên hiệu quả xử lý còn hạn chế.

Một nguyên nhân quan trọng khác là nhận thức xã hội, nhất là của giới trẻ, vẫn còn thấp. Nhiều học sinh, sinh viên tin rằng thuốc lá điện tử "an toàn hơn", "giúp cai thuốc lá", nên coi đó là một "đồ chơi công nghệ".

Theo luật sư, việc đưa nội dung giáo dục về tác hại của thuốc lá điện tử vào chương trình học chính khóa ở bậc THCS và THPT là rất cần thiết

Giải pháp là phải tăng mạnh mức xử phạt, truy cứu trách nhiệm hình sự với hành vi nhập lậu, buôn bán quy mô lớn. Các nền tảng mạng xã hội phải chịu trách nhiệm nếu để quảng cáo hoặc giao dịch thuốc lá điện tử diễn ra công khai.

Cùng với đó, cần tăng cường kiểm soát đường nhập tiểu ngạch "tuồn" hàng vào Việt Nam. Khi nguồn cung bị chặn, việc tiếp cận sản phẩm sẽ trở nên khó khăn, từ đó giảm nhu cầu sử dụng.

Lệnh cấm chỉ có giá trị khi được thực thi nghiêm túc, đồng bộ và liên tục. Nếu không, thuốc lá điện tử sẽ vẫn "ẩn mình" dưới vỏ bọc hàng công nghệ, tiếp tục đầu độc giới trẻ. Đây không chỉ là quy định hành chính, mà phải được nhìn nhận như một chiến dịch quốc gia về sức khỏe cộng đồng.

- Xin trân trọng cảm ơn ông!

Nguồn: https://phunuvietnam.vn/ngan-chan-thuoc-la-dien-tu-phap-luat-manh-giao-duc-sau-phoi-hop-dong-bo-20251110091642564.htm