Quy hoạch đô thị và bài toán chống ngập - mệnh lệnh từ thực tiễn

Những con phố vốn đông đúc bỗng hóa thành sông chỉ sau một cơn mưa lớn - điều từng được xem là bất thường nay đã trở thành hình ảnh quen thuộc ở nhiều đô thị lớn. Sau mỗi trận mưa, người dân không chỉ đối diện với những bất tiện trong sinh hoạt, những thiệt hại về kinh tế, giao thông tê liệt, mà còn cả sự lo lắng về khả năng chống chịu của hạ tầng đô thị. Khi “mưa là ngập” trở thành nỗi ám ảnh thường trực, câu chuyện chống ngập đô thị cần phải được xem là mệnh lệnh từ thực tiễn.

Cuối tuần qua, trong phiên thảo luận tổ của Quốc hội về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn, nhiều đại biểu Quốc hội đã đặt "mệnh lệnh từ thực tiễn" đó lên bàn nghị sự với những đề xuất quan trọng.

Trong đó, ĐBQH Nguyễn Duy Minh (Đà Nẵng) đề nghị bổ sung một khoản vào Điều 6 dự thảo Luật quy định về việc xác định và bảo vệ hành lang thoát lũ là nội dung bắt buộc phải có trong đồ án quy hoạch đô thị, nông thôn, không dừng ở một khuyến nghị như hiện nay. Theo đó, khi lập quy hoạch đô thị và nông thôn phải xác định, khoanh định và bảo vệ hành lang thoát lũ của các sông, hồ chứa, hệ thống tiêu thoát nước tự nhiên, bảo đảm khả năng thoát lũ, tiêu úng, không làm gia tăng rủi ro thiên tai, thích ứng với biến đổi khí hậu và nước biển dâng. ĐBQH Leo Thị Lịch (Bắc Ninh) đề xuất bổ sung quy định về quy hoạch không gian xanh và thích ứng biến đổi khí hậu, coi đây là yếu tố bắt buộc trong mọi đồ án quy hoạch.

Lý giải cho đề xuất của mình, đại biểu Nguyễn Duy Minh chỉ rõ, nguyên nhân khiến các đô thị lớn như Hà Nội, Huế, Đà Nẵng, TP. Hồ Chí Minh liên tục xảy ra ngập lụt diện rộng thời gian qua không chỉ do mưa lớn, thời tiết cực đoan mà còn do hành lang thoát lũ bị thu hẹp, bị san lấp hoặc đầu tư thành các khu đô thị. Minh chứng là số liệu thống kê của Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho thấy, năm 2024 có khoảng 20.000ha đất ven sông đã bị chuyển đổi mục đích sang khu dân cư, khu công nghiệp, khiến khả năng thoát lũ giảm từ 15 - 30% so với giai đoạn 2010.

Quy hoạch đô thị chỉ thực sự bền vững khi các nguy cơ ngập úng được đánh giá đầy đủ ngay từ giai đoạn lập quy hoạch. Việc bổ sung quy định bắt buộc đánh giá tác động của biến đổi khí hậu, mưa cực đoan và nguy cơ ngập úng ở tất cả các cấp độ quy hoạch, đặc biệt là quy hoạch tỉnh và quy hoạch phân khu là nền tảng để đảm bảo các quy hoạch không chỉ đáp ứng yêu cầu phát triển, mà còn đủ khả năng chống chịu trước những kịch bản thời tiết ngày càng khó lường.

Nếu được luật hóa, nhóm giải pháp trên được đánh giá là có tính khả thi cao vì không phụ thuộc hoàn toàn vào công nghệ mà chủ yếu là ý chí của nhà lập pháp và nhà quản lý. Nếu luật không quy định rõ ràng, nguy cơ đô thị bị “bịt đường thoát nước” sẽ tiếp tục gia tăng, tạo ra những “điểm ngập cố hữu” không thể giải quyết bằng các biện pháp công trình thuần túy.

Để giải quyết bài toán chống ngập đô thị một cách bền vững, các đại biểu Quốc hội cũng đề nghị, các công viên, dải cây xanh, hồ điều hòa phải được thiết kế như những “bộ phận kỹ thuật” có chức năng điều tiết nước, chứ không chỉ là yếu tố cảnh quan. Đây là xu hướng của nhiều đô thị trên thế giới trong thích ứng với biến đổi khí hậu.

Song song với đó, không gian ngầm cần được phát triển như một cấu phần bắt buộc của hạ tầng đô thị hiện đại. Các bể chứa nước mưa ngầm, bãi đỗ xe ngầm hoặc các tuyến giao thông ngầm sẽ giúp giải phóng mặt đất, tạo điều kiện mở rộng không gian thoát nước và giảm tải cho hạ tầng hiện hữu. Việc luật hóa quy hoạch không gian ngầm sẽ tạo khung pháp lý thống nhất, chấm dứt tình trạng đầu tư manh mún hoặc phát triển ngầm không theo quy hoạch tổng thể.

Các đại biểu Quốc hội cũng chỉ ra một trong những điểm nghẽn lớn của quy hoạch hiện nay là sự thiếu liên kết giữa các loại quy hoạch chuyên ngành. Giao thông, hạ tầng kỹ thuật, phát triển đô thị và quản lý thoát nước nhiều khi được lập và triển khai tách rời, dẫn đến hệ thống thoát nước bị chia cắt, manh mún và không hiệu quả.

Từ thực tế đó, các đại biểu đề nghị cần thiết phải lập cơ chế điều phối thống nhất - một “nhạc trưởng” có thẩm quyền điều hòa, kiểm soát và yêu cầu các quy hoạch chuyên ngành phải tương thích, không phá vỡ hệ thống chung. Đây là điều kiện tiên quyết để bảo đảm tính đồng bộ, giảm xung đột giữa các quy hoạch và tối ưu hiệu quả đầu tư.

Có thể thấy rằng, đề xuất của các đại biểu Quốc hội không chỉ phản ánh yêu cầu bức thiết từ thực tiễn mà còn thể hiện tầm nhìn chiến lược. Việc luật hóa các đề xuất trên sẽ củng cố thêm cơ sở pháp lý cho việc xây dựng một hệ thống quy hoạch hiện đại, đồng bộ hơn, giảm thiểu rủi ro thiên tai, tiết kiệm chi phí và nâng cao năng lực chống chịu của đô thị.

Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn, theo chương trình, sẽ được Quốc hội thảo luận tại hội trường vào ngày 28/11 tới. Như vậy, vẫn còn thời gian để cơ quan chủ trì soạn thảo nghiên cứu, tiếp thu tối đa ý kiến, đề xuất của các đại biểu Quốc hội. Cần thiết phải đưa chống ngập và thích ứng với biến đổi khí hậu trở thành trục chính của tư duy quy hoạch đô thị mới nhằm bảo đảm sự an toàn và phát triển bền vững cho các thế hệ tương lai.

Nguồn: https://daibieunhandan.vn/quy-hoach-do-thi-va-bai-toan-chong-ngap-menh-lenh-tu-thuc-tien-10395052.html