Xây dựng "hệ sinh thái" dòng phim lịch sử cách mạng thành một trụ cột mềm trong đời sống văn hóa dân tộc

Trong hai năm gần đây, điện ảnh Việt Nam đã chứng kiến sự trỗi dậy mạnh mẽ và đầy ấn tượng của dòng phim lịch sử, chiến tranh cách mạng. Những tác phẩm như “Đào, Phở và Piano”, “Địa đạo: Mặt trời trong bóng tối”, “Mưa đỏ” không chỉ chinh phục công chúng bằng chất lượng nghệ thuật, mà còn tạo ra hiệu ứng xã hội tích cực sâu rộng, đặc biệt trong giới trẻ.

Điều này không chỉ khẳng định vai trò giáo dục lịch sử và lý tưởng cách mạng của điện ảnh, mà còn mở ra những cơ hội mới để dòng phim này thực hiện tốt nhiệm vụ chính trị, đồng thời khẳng định vị thế cạnh tranh trên trường quốc tế.

Phóng viên Báo Nhân Dân đã có cuộc trao đổi với Thứ trưởng Văn hóa, Thể thao và Du lịch Tạ Quang Đông về những thành công bước đầu, những định hướng chính sách nhằm thúc đẩy xã hội hóa, và chiến lược dài hạn để phát triển bền vững dòng phim lịch sử, biến nó thành một "trụ cột mềm" trong đời sống văn hóa dân tộc.

Phóng viên: Thưa Thứ trưởng, trong thời gian gần đây, nhiều bộ phim lịch sử, chiến tranh cách mạng như “Đào, Phở và Piano”, “Địa đạo: Mặt trời trong bóng tối”, “Mưa đỏ”... đã tạo hiệu ứng xã hội tích cực, thu hút khán giả đông đảo, đặc biệt là giới trẻ. Ông đánh giá như thế nào về sự trở lại đầy ấn tượng của dòng phim này?

Thứ trưởng Tạ Quang Đông: Sự thành công rực rỡ và liên tiếp của nhiều bộ phim lịch sử, chiến tranh cách mạng trong thời gian gần đây là một tín hiệu vô cùng đáng mừng. Những tác phẩm tiêu biểu như “Đào, Phở và Piano”, “Địa đạo: Mặt trời trong bóng tối” và đặc biệt là “Mưa đỏ” đã cho thấy một cách rõ ràng và mạnh mẽ về sức sống bền bỉ và giá trị trường tồn của dòng phim này trong đời sống tinh thần và xã hội.

Chúng ta có thể thấy rằng, các tác phẩm điện ảnh này không chỉ dừng lại ở việc tái hiện các sự kiện lịch sử. Quan trọng hơn, chúng đã làm được điều phi thường là tái hiện một cách chân thực và xúc động những chặng đường lịch sử hào hùng, đầy hy sinh gian khổ của dân tộc. Bằng ngôn ngữ điện ảnh hiện đại, những bộ phim này đã khơi dậy trong công chúng, đặc biệt là thế hệ trẻ, niềm tự hào sâu sắc, sự tri ân đối với công lao của cha ông, đồng thời bồi đắp tinh thần trách nhiệm trong việc gìn giữ và phát huy truyền thống cách mạng vẻ vang. Điều này chính là minh chứng sống động nhất cho vai trò không thể thay thế của điện ảnh như một phương tiện đặc biệt quan trọng để giáo dục lịch sử, nuôi dưỡng lý tưởng và gắn kết cộng đồng.

Sự thành công của những bộ phim lịch sử, chiến tranh cách mạng gần đây cũng phần nào khẳng định sự đổi mới căn bản về cách tiếp cận của thể loại phim này. Chúng đã từng bước vượt ra ngoài khuôn khổ tuyên truyền khô cứng trước đây, thay vào đó, lựa chọn một cách tiếp cận hiện đại, nhân văn và gần gũi hơn với công chúng.

Sự quan tâm và hưởng ứng tích cực từ công chúng, đặc biệt là giới trẻ đối với dòng phim lịch sử, cách mạng, cũng là cơ sở quan trọng để chúng ta khẳng định rằng: nếu được quan tâm đầu tư bài bản, có chiến lược quảng bá phù hợp, dòng phim này hoàn toàn có thể vừa thực hiện tốt nhiệm vụ chính trị, tư tưởng, vừa khẳng định được vị thế trên thị trường điện ảnh cạnh tranh gay gắt.

Hơn thế nữa, chúng ta cần nhìn nhận xa hơn: phim lịch sử, cách mạng còn có vai trò chiến lược, đó là góp phần định hình, củng cố bản sắc văn hóa dân tộc. Đây là cách hiệu quả để tạo dựng "sức mạnh mềm" và nâng cao hình ảnh quốc gia trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng.

Cảnh trong film Mưa đỏ.

Phóng viên: Thành công của những tác phẩm nói trên cho thấy khi được đầu tư đúng mức và có cách tiếp cận mới, phim lịch sử, chiến tranh cách mạng hoàn toàn có thể chinh phục khán giả. Theo Thứ trưởng, đâu là những yếu tố quan trọng nhất làm nên thành công bước đầu của dòng phim này?

Thứ trưởng Tạ Quang Đông: Những tác phẩm điện ảnh lịch sử, chiến tranh cách mạng thành công gần đây đã chứng minh rõ ràng rằng, khi được đầu tư đúng mức và có cách tiếp cận sáng tạo, dòng phim này hoàn toàn có khả năng chạm đến trái tim công chúng, trở thành điểm nhấn quan trọng trong đời sống văn hóa tinh thần.

Tuy nhiên, nhìn nhận một cách tổng thể và thẳng thắn, chúng ta vẫn phải thừa nhận rằng mức độ đầu tư cho dòng phim này hiện tại còn nhiều hạn chế. Mức đầu tư này chưa thật sự tương xứng với tầm vóc, giá trị và vai trò to lớn của nó trong việc bồi đắp bản lĩnh, lý tưởng và tinh thần dân tộc cho các thế hệ người Việt Nam.

Cơ chế này phải nhằm ba mục tiêu chính: thu hút nhân tài sáng tạo, huy động hiệu quả nguồn lực xã hội, và đặc biệt là tạo điều kiện để các nhà làm phim được tự do sáng tạo trong khuôn khổ định hướng chính trị, tư tưởng đúng đắn.

Việc đầu tư ở đây không chỉ đơn thuần dừng lại ở kinh phí sản xuất, mà cần phải được triển khai đồng bộ ở khâu phát hành, quảng bá và truyền thông. Đây là yếu tố then chốt nhằm đưa phim đến gần hơn với đông đảo khán giả, nhất là giới trẻ, vốn là đối tượng chịu nhiều ảnh hưởng của văn hóa nghe nhìn hiện đại.

Trong bối cảnh hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, dòng phim lịch sử, cách mạng càng cần phải được coi là một “trụ cột mềm” không thể thiếu của văn hóa dân tộc. Việc đầu tư và phát triển dòng phim này không chỉ là trách nhiệm của Nhà nước trong việc gìn giữ và phát huy giá trị truyền thống, mà còn là cơ hội chiến lược để điện ảnh Việt Nam khẳng định bản sắc riêng, góp phần xây dựng hình ảnh đất nước anh hùng, nhân văn, giàu truyền thống trong mắt bạn bè quốc tế.

Cảnh trong film Địa đạo: Mặt trời trong bóng tối

Phóng viên:Để có được kết quả vừa qua, vai trò của Đảng, Nhà nước, đặc biệt là sự định hướng của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, có ý nghĩa như thế nào? Thứ trưởng có thể chia sẻ rõ hơn về những cơ chế, chính sách đã được áp dụng để hỗ trợ cho các nhà làm phim?

Thứ trưởng Tạ Quang Đông: Vai trò định hướng của Đảng và hỗ trợ của Nhà nước, mà trực tiếp là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, là vô cùng quan trọng và mang tính quyết định đối với sự phát triển của dòng phim lịch sử, cách mạng.

Hằng năm, căn cứ theo quy định của Luật Điện ảnh, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch luôn thực hiện công tác định hướng sáng tác và định hướng đề tài đối với các bộ phim được đặt hàng từ ngân sách nhà nước. Trong đó, Bộ đặc biệt quan tâm và ưu tiên việc xây dựng các tác phẩm điện ảnh có đề tài chiến tranh, cách mạng.

Sở dĩ chúng tôi đặt trọng tâm vào các đề tài này là vì việc bồi dưỡng, giáo dục lý tưởng cách mạng, truyền thống yêu nước trong kỷ nguyên số hiện nay là vấn đề cực kỳ cần thiết. Mục tiêu là để thế hệ trẻ khi bước vào quá trình hội nhập quốc tế, toàn cầu hóa sẽ có những nhận thức đúng đắn về lý tưởng cách mạng, vững vàng bản lĩnh chính trị để hội nhập quốc tế, tự hào về truyền thống của dân tộc để từ đó có ý thức, trách nhiệm hơn với cộng đồng, và phát huy vai trò chủ động, sáng tạo trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Sự định hướng này không chỉ góp phần lan tỏa chủ trương, đường lối của Đảng và Nhà nước trong việc xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, mà còn là động lực để khuyến khích các nhà làm phim khai thác sâu sắc hơn những giá trị lịch sử, văn hóa trong nước. Đồng thời, đây cũng là cách thức để điện ảnh Việt Nam giữ được tiếng nói riêng, bản sắc riêng trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng như hiện nay.

Cảnh trong film Mưa đỏ

Cảnh trong phim “Địa đạo – Mặt trời trong bóng tối”. (Ảnh: Galaxy Studio)

Phim trường Đào, phở và piano tái hiện cảnh phố cổ Hà Nội năm 1946-1947. (Ảnh Đoàn làm phim cung cấp).

Về cơ chế và chính sách hỗ trợ cụ thể, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã triển khai một số nhiệm vụ trọng tâm sau:

• Thứ nhất, Hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật. Bộ đã xây dựng các văn bản khuyến khích việc sản xuất phim phục vụ nhiệm vụ chính trị, bao gồm Luật Điện ảnh và Nghị định quy định chi tiết một số điều của Luật Điện ảnh. Trong các văn bản này, có quy định cơ chế đặt hàng sản xuất phim bằng ngân sách nhà nước, bảo đảm cho các nhà làm phim có điều kiện thuận lợi để sáng tác về những đề tài lịch sử, cách mạng có quy mô lớn.
• Thứ hai, Tạo nguồn kịch bản chất lượng cao. Bộ thường xuyên tổ chức các cuộc thi sáng tác kịch bản nhằm tạo nguồn kịch bản cho kế hoạch sản xuất phim phục vụ nhiệm vụ chính trị dài hạn. Các cuộc thi này đồng thời tạo môi trường sáng tác chuyên nghiệp cho các nhà biên kịch, khuyến khích sự sáng tạo và đổi mới trong việc chuyển tải những câu chuyện lịch sử, cách mạng.
• Thứ ba, Quảng bá và hội nhập quốc tế. Bộ hỗ trợ đưa phim Việt Nam tham dự các Liên hoan phim quốc tế, hội chợ điện ảnh quan trọng, qua đó mở rộng cơ hội giao lưu, quảng bá lịch sử, văn hóa Việt Nam ra thế giới.

Tất cả những chính sách hỗ trợ và định hướng trên đã góp phần tạo nên một môi trường thuận lợi hơn cho các nhà làm phim, giúp họ mạnh dạn hơn trong sáng tạo, đặc biệt là với những đề tài có chiều sâu văn hóa, lịch sử-những mạch nguồn quan trọng làm nên bản sắc của điện ảnh dân tộc.

Phóng viên:Qua thành công của những bộ phim lịch sử, cách mạng vừa qua đã cho thấy rõ vai trò quan trọng của sự phối hợp giữa các đơn vị Nhà nước và tư nhân trong sản xuất phim lịch sử. Quan điểm của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch về việc xã hội hóa dòng phim này ra sao, và chúng ta sẽ có những giải pháp cụ thể nào để khuyến khích doanh nghiệp, hãng phim tư nhân tham gia mạnh mẽ hơn?

Thứ trưởng Tạ Quang Đông: Quan điểm xuyên suốt của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch là khuyến khích mạnh mẽ sự phối hợp giữa các đơn vị Nhà nước và tư nhân trong sản xuất phim lịch sử, cách mạng. Sự hợp tác này là cần thiết để kết hợp những thế mạnh riêng có của khu vực công và khu vực tư nhân, tạo nên sự cộng hưởng về nghệ thuật và chia sẻ nguồn lực, từ đó nâng cao chất lượng phim lịch sử cả về nội dung lẫn hình thức.

Hiện nay, chúng tôi đang triển khai một công việc hết sức trọng tâm và có ý nghĩa chiến lược lâu dài: Đề án xây dựng dự thảo Nghị quyết của Bộ Chính trị về chấn hưng và phát triển văn hóa Việt Nam trong kỷ nguyên mới.

Thứ trưởng Tạ Quang Đông. Ảnh: TTXVN

Trong quá trình xây dựng đề án chúng tôi tìm nguyên nhân, phát hiện các điểm nghẽn và đưa ra các giải pháp tháo gỡ triệt để. Đối với lĩnh vực điện ảnh, chúng tôi sẽ tập trung vào các giải pháp cụ thể nhằm thúc đẩy xã hội hóa:

Hoàn thiện và thể chế hóa cơ chế, chính sách về xã hội hóa trong sản xuất phim, trong phát hành và phổ biến phim.

Xây dựng cơ chế đặc thù trong lĩnh vực điện ảnh, đặc biệt là đối với các dự án lớn.

Tháo gỡ những điểm nghẽn trong Luật Điện ảnh hiện hành để tạo ra cơ chế hợp tác chặt chẽ, minh bạch và hiệu quả giữa Nhà nước và tư nhân.

Chúng tôi tin rằng, với khuôn khổ pháp lý và định hướng chính sách mới, các doanh nghiệp, hãng phim tư nhân sẽ có động lực và điều kiện tham gia mạnh mẽ hơn vào dòng phim lịch sử, cách mạng, mang lại những tác phẩm có giá trị cao cho công chúng.

Phóng viên:Định hướng sắp tới của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch trong phát triển dòng phim lịch sử, chiến tranh cách mạng là gì? Liệu chúng ta có kế hoạch dài hạn để biến đây thành dòng phim bền vững, thay vì chỉ là sự khởi sắc nhất thời?

Thứ trưởng Tạ Quang Đông: Thành công của những bộ phim có đề tài chiến tranh, cách mạng trong thời gian gần đây không phải là ngẫu nhiên, mà là kết quả của sự đầu tư bài bản, quy mô trong sản xuất. Đặc biệt là sự nhạy bén trong việc nắm bắt các yếu tố của thị trường, kết hợp chặt chẽ với các đơn vị phát hành phim tư nhân để có chiến dịch quảng bá phim sâu rộng.

Đây là minh chứng rõ ràng nhất cho tiềm năng to lớn của dòng phim này nếu được đầu tư đúng hướng, quy mô và bài bản.

Vì lẽ đó, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch nhận thấy đây chính là thời điểm vàng để xây dựng những kế hoạch phim dài hạn, nhằm đưa các tác phẩm điện ảnh về đề tài lịch sử, chiến tranh phát triển một cách bền vững, không chỉ là sự khởi sắc nhất thời. Trong thời gian tới, Bộ sẽ chú trọng các định hướng chiến lược sau đây:

Hoàn thiện và thể chế hóa cơ chế, chính sách về điện ảnh: Tập trung vào việc tạo khung pháp lý vững chắc cho sản xuất phim, cũng như cơ chế phát hành và phổ biến phim phục vụ nhiệm vụ chính trị.

Xây dựng các đề án phim đặt hàng trọng tâm, trọng điểm: Đây là chiến lược nhằm tập trung nguồn lực để đầu tư cho một số tác phẩm điện ảnh có quy mô lớn, chất lượng cao, nhằm đáp ứng yêu cầu kỷ niệm các ngày lễ lớn và sự kiện lịch sử trọng đại của dân tộc.

Mục tiêu dài hạn của chúng tôi là tạo ra một "hệ sinh thái" cho dòng phim này, nơi mà việc sáng tạo, sản xuất, phát hành và thưởng thức các tác phẩm lịch sử trở thành một thói quen văn hóa, một nhu cầu tự thân của xã hội. Chúng tôi sẽ tiếp tục củng cố cơ chế để phim lịch sử không chỉ là công cụ tuyên truyền, mà phải là sản phẩm điện ảnh chất lượng cao, có khả năng tự đứng vững về mặt thương mại và nghệ thuật, từ đó bảo đảm tính bền vững lâu dài.

Phóng viên:Thứ trưởng có thông điệp gì muốn gửi đến đội ngũ nghệ sĩ, nhà làm phim cũng như khán giả, để cùng chung tay giữ gìn, lan tỏa giá trị của dòng phim lịch sử, chiến tranh cách mạng trong thời gian tới?

Thứ trưởng Tạ Quang Đông: Trước hết, tôi xin gửi lời chúc mừng và cảm ơn trân trọng nhất đến đội ngũ nghệ sĩ, đạo diễn, biên kịch, diễn viên, kỹ thuật viên… những người đã và đang âm thầm cống hiến, dành nhiều tâm huyết, tài năng và tình yêu Tổ quốc để làm nên những tác phẩm điện ảnh mang tầm vóc lịch sử. Mỗi thước phim là một bông hoa của ký ức, là tiếng nói của quá khứ vọng về hiện tại và hướng tới tương lai tươi sáng, giúp chúng ta hiểu hơn giá trị của độc lập, tự do và khát vọng hòa bình.

Điện ảnh lịch sử, chiến tranh cách mạng không chỉ là một dòng phim, mà là dòng chảy ký ức, dòng chảy tinh thần của dân tộc Việt Nam, nơi hội tụ niềm tự hào, bản lĩnh và tâm hồn Việt. Tôi mong rằng, những người nghệ sĩ, những nhà làm phim Việt Nam hôm nay hãy tiếp tục cống hiến và sáng tạo không ngừng; hãy dũng cảm khơi những nguồn chưa ai khơi, hãy biến những câu chuyện lịch sử, những câu chuyện chính trị, những khúc tráng ca của cách mạng… thành những món ăn tinh thần đầy xúc cảm và tính nhân văn, để khán giả không chỉ xem bằng mắt mà còn cảm nhận bằng trái tim; để mỗi thước phim trở thành nhịp cầu nối giữa quá khứ và hiện tại, giữa con người Việt Nam hôm qua, hôm nay và mai sau.

Chúng ta, những người làm văn hóa, làm nghệ thuật, làm điện ảnh đang mang trong mình một sứ mệnh lớn lao: giữ gìn, phát huy và lan tỏa tinh hoa Việt đến gần hơn với thế giới. Điện ảnh Việt Nam không chỉ kể câu chuyện của riêng chúng ta, mà còn kể cho nhân loại nghe về một dân tộc yêu hòa bình, trọng nghĩa tình, giàu nhân ái nhưng luôn kiên cường và bất khuất.

Đồng thời, tôi cũng mong muốn khán giả, đặc biệt là thế hệ trẻ, hãy tiếp tục dành tình cảm, sự đón nhận nồng nhiệt và cả những góp ý chân thành để các nhà làm phim lịch sử có thêm động lực sáng tạo. Sự ủng hộ của khán giả chính là nguồn lực xã hội quan trọng nhất, giúp thu hút thêm nhiều nguồn lực khác cùng góp công, góp sức để tạo nên những tác phẩm điện ảnh có quy mô lớn, chất lượng tốt, đáp ứng sự kỳ vọng ngày càng cao của công chúng trong thời gian tới, góp phần xây dựng một nền điện ảnh Việt Nam hiện đại, nhân văn và giàu bản sắc.

Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch sẽ tiếp tục đồng hành, tạo điều kiện thuận lợi về cơ chế, chính sách, đầu tư, đào tạo và quảng bá để dòng phim lịch sử, chiến tranh cách mạng tiếp tục tỏa sáng. Tôi tin rằng, với niềm đam mê và khát vọng sáng tạo của đội ngũ nghệ sĩ hôm nay, cùng sự đồng hành của công chúng, điện ảnh Việt Nam sẽ không chỉ là niềm tự hào của đất nước, mà còn là tiếng nói của Việt Nam trên bản đồ văn hóa thế giới.

E-Magazine | Nhandan.vn
Tổ chức thực hiện: HỒNG VÂN, TUYẾT LOAN
Nội dung: KIM THOA
Ảnh: Đoàn làm phim cung cấp, TTXVN
Trình bày: VÂN THANH