Sản xuất an toàn, hiệu quả, nâng cao giá trị lúa gạo

Năm 2025, sản xuất lúa gặp nhiều thách thức do biến đổi khí hậu, thời tiết, thiên tai, nhưng các địa phương trong vùng ĐBSCL đã vượt qua khó khăn, tập trung nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm, đáp ứng thị trường xuất khẩu.

Hiệu quả tích cực

Ông Nguyễn Quốc Mạnh, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (BVTV) - Bộ Nông nghiệp và Môi trường (NN&MT), nhận định: “Thời gian qua, Chính phủ đã ban hành nhiều cơ chế, chính sách, định hướng phát triển nông nghiệp; cùng sự lãnh đạo, chỉ đạo quyết liệt của Bộ NN&MT và sự phối hợp chặt chẽ của các đơn vị trực thuộc Bộ, các sở, ngành, địa phương, sản xuất trồng trọt và BVTV năm 2025 tại vùng ĐBSCL được duy trì phát triển ổn định, đảm bảo được các mục tiêu, kế hoạch đề ra.

Đặc biệt, theo ông Nguyễn Quốc Mạnh, việc ứng dụng công nghệ thông tin trong tuyên truyền, tập huấn, hướng dẫn nông dân thay đổi tập quán canh tác và tuân thủ khuyến cáo kỹ thuật giúp từng bước giảm vật tư đầu vào như giống, phân bón, thuốc BVTV... đã góp phần giảm thiểu thiệt hại do sâu bệnh, lũ lụt, hạn hán, xâm nhập mặn. Công tác chuyển đổi cơ cấu cây trồng, chuyển dịch mùa vụ và dự báo sinh vật gây hại, theo dõi diễn biến chất lượng nước phục vụ tưới tiêu được duy trì thường xuyên, kịp thời, độ chính xác ngày càng cao, tạo điều kiện để nông dân chủ động hơn trong sản xuất và phòng trừ rủi ro. Qua đó, sản xuất lúa đạt năng suất khá cao”.

Theo Cục Trồng trọt và BVTV, ĐBSCL đóng vai trò chủ lực trong sản xuất lúa gạo quốc gia. Năm 2025, diện tích lúa ước đạt 4,012 triệu héc-ta, sản lượng 26,12 triệu tấn, năng suất đạt 63,43 tạ/ha. So với năm 2024 diện tích tăng 2.740ha, sản lượng tăng 183.000 tấn, năng suất tăng 0,4 tạ/ha. Cơ cấu giống sản xuất các vụ tiếp tục dịch chuyển theo hướng chất lượng cao và lúa thơm đặc sản. Chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất lúa được đẩy mạnh với khoảng 38.700ha, chủ yếu sang cây hằng năm, cây lâu năm và mô hình lúa kết hợp thủy sản.

Hiện nay, các địa phương vùng ĐBSCL tập trung sản xuất lúa vụ thu đông với kế hoạch xuống giống 708.600ha, giảm so với cùng kỳ năm 2024 là 9.230ha. Đến nay, toàn vùng đã xuống giống trên 500.000ha, đạt 77% kế hoạch. Trong đó, tỉnh Vĩnh Long, Tây Ninh đã thu hoạch lúa thu đông sớm với diện tích hơn 14.000ha. Cục Trồng trọt và BVTV khuyến cáo trong tháng 9 và tháng 10 tới, các địa phương tập trung chỉ đạo kết thúc gieo sạ lúa thu đông còn lại khoảng 213.000ha. Trong đó, tập trung 115.000ha tại tỉnh Vĩnh Long và tỉnh Cà Mau. Do các địa phương có điều kiện đặc thù ven biển, vụ thu đông thường gieo sạ muộn, không ảnh hưởng lũ, nước thượng nguồn đổ về...

Cần giải pháp an toàn

Theo Cục Trồng trọt và BVTV, thời gian qua, Cục đã đề xuất và định hướng cơ cấu giống lúa sản xuất theo các tiểu vùng sinh thái ở ĐBSCL phù hợp với cơ cấu giống xuất khẩu. Tỷ lệ sử dụng giống lúa thơm và lúa chất lượng cao tăng, đáp ứng theo yêu cầu thị trường xuất khẩu gạo; đồng thời, cơ cấu giống lúa trong các năm gần đây có chiều hướng dịch chuyển từ nhóm giống thơm, đặc sản, nếp sang nhóm giống chất lượng cao, phù hợp thổ nhưỡng… Tuy nhiên, sản xuất lúa tại ĐBSCL còn chịu nhiều tác động của biến đổi khí hậu và thời tiết cực đoan.

Ngành Nông nghiệp TP Cần Thơ ứng dụng công nghệ số vào sản xuất lúa tại xã Cờ Đỏ.

Điển hình như vụ đông xuân 2024-2025 vẫn xảy ra hạn hán, xâm nhập mặn nhưng ở mức độ và quy mô không lớn; vụ hè thu và thu đông chịu ảnh hưởng của mưa lớn, giông lốc, gió mạnh gây ngập úng cục bộ, làm khó khăn cho việc chăm sóc, thu hoạch và ảnh hưởng đến năng suất, chất lượng cây trồng. Giá vật tư đầu vào (phân bón, thuốc BVTV, giống) duy trì ở mức cao do biến động chuỗi cung ứng toàn cầu, làm tăng chi phí sản xuất, giảm lợi nhuận của nông dân. Trong khi đó, thị trường tiêu thụ nông sản chịu sức ép cạnh tranh quốc tế, nhiều quy định thương mại mới khắt khe, đòi hỏi truy xuất nguồn gốc, dẫn đến khó đáp ứng các thị trường, giá bán bấp bênh, ảnh hưởng đến đầu ra sản phẩm...

Từ những khó khăn trên, ngành NN&MT đưa ra giải pháp sản xuất an toàn, chất lượng và giảm chi phí đầu vào… Ông Nguyễn Quốc Mạnh cho biết: “Thời gian tới, Cục Trồng trọt và BVTV tập trung triển khai đồng bộ các đề án phát triển nông nghiệp gắn với tái cơ cấu ngành theo hướng bền vững. Trong đó, ưu tiên đề án sản xuất trồng trọt giảm phát thải giai đoạn 2025-2035 khi được phê duyệt; thúc đẩy chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất lúa sang cây trồng khác hoặc nuôi trồng thủy sản có hiệu quả kinh tế - sinh thái cao hơn, góp phần thực hiện tái cơ cấu ngành Nông nghiệp; tăng cường ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất”.

Theo kế hoạch, năm 2026 vùng ĐBSCL sản xuất lúa với tổng diện tích trên 4 triệu héc-ta, tương đương so với cùng kỳ, sản lượng tăng 20.700 tấn so với năm 2025. Vụ đông xuân 2025-2026 dự kiến sản xuất lúa khoảng 1,5 triệu héc-ta, sản lượng 11,51 triệu tấn. Các địa phương căn cứ vào thực tế thời vụ thu hoạch vụ thu đông 2025 và căn cứ vào việc sắp xếp thời vụ sản xuất lúa của năm 2026; căn cứ vào tình hình nguồn nước, dự báo hạn hán, xâm nhập mặn để bố trí thời vụ linh hoạt, phù hợp. Chỉ bố trí sản xuất lúa đông xuân 2025-2026 ở những vùng còn đủ 3 tháng cung cấp nước ngọt, tối thiểu phải đủ 2,5 tháng nước ngọt cho đến khi cây lúa ngậm sữa, nhất là phải có đủ nước ngọt cung cấp cho lúa vào giai đoạn cuối.

Mới đây, tại Hội nghị sơ kết sản xuất trồng trọt, BVTV năm 2025 và triển khai kế hoạch vụ đông xuân 2025-2026 tại các tỉnh, thành phía Nam, Thứ trưởng Bộ NN&MT Hoàng Trung yêu cầu các địa phương khẩn trương thu hoạch lúa hè thu và lúa mùa để hạn chế thiệt hại do mưa bão; rà soát, điều chỉnh kế hoạch vụ đông xuân 2025-2026 theo điều kiện khí hậu, tuân thủ khung thời vụ né rầy, hạn mặn. Chủ động tích trữ nước ngọt, củng cố thủy lợi, phối hợp chặt chẽ với Đài Khí tượng Thủy văn để cập nhật bản tin thời tiết nông vụ, cung cấp thông tin kịp thời đến người sản xuất.

Thứ trưởng Bộ NN&MT Hoàng Trung yêu cầu các đơn vị thuộc Bộ NN&MT cần bám sát, theo dõi, bảo vệ sản xuất lúa thu đông và vụ mùa năm 2025; phối hợp ngành chức năng kiểm tra giống, phân bón, thuốc BVTV, đảm bảo an toàn, chất lượng cho sản xuất; đẩy mạnh tập huấn IPM, IPHM, phổ biến tiến bộ kỹ thuật, phát triển phân bón hữu cơ, bón phân tiết kiệm và sử dụng thuốc BVTV theo nguyên tắc “4 đúng” (đúng thuốc, đúng liều lượng - nồng độ, đúng lúc, đúng cách)… Khoanh vùng khu vực chịu ảnh hưởng bởi lũ, hạn hán, xâm nhập mặn để chủ động phương án ứng phó; tiếp tục triển khai mô hình liên kết, giảm chi phí sản xuất, nhân rộng mô hình sản xuất lúa giảm phát thải và thích ứng biến đổi khí hậu.

Bài, ảnh: HÀ VĂN

Nguồn: https://baocantho.com.vn/san-xuat-an-toan-hieu-qua-nang-cao-gia-tri-lua-gao-a190961.html