Sớm cải tạo hồ, đập phục vụ phòng, chống thiên tai

Trước một số bất cập, không phù hợp với thực tế hiện nay và sự hư hỏng, xuống cấp của nhiều công trình hồ, đập, thành phố Đà Nẵng đang bố trí ngân sách địa phương và phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Môi trường đề xuất Chính phủ hỗ trợ để sớm cải tạo, nâng cấp, đầu tư mới một số công trình thủy lợi phục vụ phòng, chống thiên tai và đảm bảo cấp nước sinh hoạt, sản xuất.

Đập dâng An Trạch đang gây chênh lệch mực nước lũ giữa thượng lưu và hạ lưu sau hơn 25 năm xây dựng, cần sớm được đầu tư thay thế công trình mới hiện đại, đa mục tiêu. Ảnh: HOÀNG HIỆP

Đập dâng bị hư hỏng, bất cập

Thực tế các đợt lũ nhiều năm qua, đập dâng An Trạch (xã Hòa Tiến) gây chênh lệch mực nước sông Yên (hạ lưu sông Vu Gia) giữa thượng lưu và hạ lưu đập. Nguyên nhân là công trình được thiết kế theo kiểu cũ và được xây dựng từ cách đây 25 năm với trụ pin (pillar) lớn nên đã lỗi thời, không còn phù hợp với điều kiện thiên tai cực đoan và biến đổi khí hậu. Mặt khác, các khoang lắp cửa van cũng gây mắc kẹt, ùn ứ rác ở thượng lưu, vừa làm cản trở thoát lũ, vừa dễ gây nguy hại đến an toàn công trình.

Tổng Giám đốc Công ty CP Thủy điện Đăk Mi Vũ Đức Khánh cho rằng, có sự chênh lệch mực nước lũ rất lớn giữa thượng lưu và hạ lưu. Thông số kỹ thuật của đập dâng An Trạch có 12 cửa van với khả năng tiêu thoát lũ thiết kế chỉ 1.447m3/s nên khả năng thoát lũ về hạ lưu thấp hơn rất nhiều so với lưu lượng lũ trên sông Vu Gia. Ngoài ra, theo quan sát trong các trận lũ, lượng rác rất lớn đổ về đập dâng An Trạch làm bít các khoang lắp cửa van, gây hạn chế khả năng thoát lũ và uy hiếp an toàn công trình.

Một lồng bè nuôi thủy sản lớn trôi về mắc kẹt ở các khoang tràn của đập dâng An Trạch trong đợt lũ xảy ra vào giữa tháng 6/2025 làm cản trở thoát lũ. Ảnh: HOÀNG HIỆP

Vừa qua, ngày 27/10, lực lượng quân đội được huy động để giải phóng lượng rác mắc vào đập dâng An Trạch, nhưng vào ngày 29 và 30/10, lượng rác mắc lại tại đập này rất lớn… Để giảm thiểu thiệt hại, ngập lụt cho khu vực hạ du, bên cạnh công tác điều tiết lũ từ các hồ thủy điện, công ty đề nghị các cơ quan chức năng đánh giá và có giải pháp cấp bách cũng như lâu dài để tăng khả năng thoát lũ qua đập dâng An Trạch nói riêng và toàn vùng hạ du hệ thống sông Vu Gia - Thu Bồn nói chung.

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường, hệ thống cửa van đóng mở tự động bằng thủy lực của đập dâng An Trạch thường xuyên gặp sự cố trong quá trình vận hành; mái kè ở hạ lưu đập bị sụt lún. Tại đập dâng Hà Thanh, bê tông đập, cầu giao thông, bể tiêu năng… đã xuống cấp, nứt vỡ; hệ thống cửa van, puly, tời, cáp nâng hạ cửa van bị gỉ sét… Đập chính của đập ngăn mặn Duy Thành bị sạt nhẹ, có vết nứt 2cm và không phát triển; nền đập bị thấm nhẹ. Các hầm phao của đập dâng Bàu Nít, Thanh Quýt bị hư hỏng, bồi lắng làm mất khả năng đóng mở cửa van tự động.

Đề xuất sửa chữa, nâng cấp 11 hồ thủy lợi

Cũng theo Sở Nông nghiệp và Môi trường, bên cạnh 5 đập dâng nói trên, thành phố còn có 92 hồ thủy lợi (trong đó có 24 hồ chứa lớn, 25 hồ vừa và 33 hồ chứa nhỏ) và đang triển khai xây dựng 7 hồ thủy lợi mới gồm: Mò Ó, Hố Khế, Cha Mai, Suối Thỏ, Lộc Đại, Phước Hòa, Hố Do.

Công trình đập ngăn mặn Duy Thành. Ảnh: HOÀNG HIỆP

Qua kiểm tra, đánh giá thực trạng an toàn hồ đập trong mùa mưa bão của Sở Nông nghiệp và Môi trường, có 26 đập của hồ chứa bị thấm; 13 đập bị sạt lở, trượt mái; 7 tràn bị nứt; 6 thân tràn, đuôi tràn, tiêu năng bị xói lở nhỏ; 7 tràn xuất hiện vết nứt…

Nhiều đập của hồ thủy lợi bị hư hỏng, xuống cấp cần phải tiếp tục đầu tư nâng cấp, sửa chữa để đảm bảo vận hành an toàn trong mùa mưa, lũ. Bên cạnh đó, cần được trang bị về cơ sở vật chất, trang thiết bị quản lý, quan trắc, thông tin liên lạc và nâng cấp sửa chữa hệ thống đường quản lý...

Sở Nông nghiệp và Môi trường đã đề xuất UBND thành phố bố trí nguồn kinh phí trong kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2026 - 2030 để sửa chữa, nâng cấp 11 hồ chứa theo thứ tự ưu tiên. Bao gồm: Vũng Tôm, Bà Xá, Hố Quốc, Trà Cân, Cây Sơn, Cửu Kiến, Ồ Ồ, Khe Bò, Cây Xoay, Hóc Lách, Chấn Sơn với tổng kinh phí dự kiến khoảng 160 tỷ đồng.

Hồ chứa nước Khe Tân chỉ có tràn tự do, cần sớm được đầu tư sửa chữa, nâng cấp và bổ sung thêm cửa van điều tiết lũ để phục vụ vận hành cắt, giảm lũ cho hạ du. Ảnh: HOÀNG HIỆP

Bên cạnh đó, Sở Nông nghiệp và Môi trường đã đề nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Cục Quản lý và xây dựng công trình thủy lợi hỗ trợ nguồn vốn để đầu tư sửa chữa, nâng cấp đảm bảo an toàn phần công trình đầu mối của 5 hồ bị hư hỏng, xuống cấp gồm: Hố Quốc, Vũng Tôm, Bà Xá, Trà Cân, Cây Sơn vào danh mục công trình cần nâng cấp sửa chữa để đảm bảo an toàn hồ chứa nước trong thời gian sớm nhất. Đồng thời, hỗ trợ lắp đặt các hệ thống giám sát vận hành cho các hồ chứa nước trên địa bàn thành phố.

Tại buổi làm việc với UBND thành phố Đà Nẵng về công tác quản lý đê điều, hồ đập và vận hành thủy điện điều tiết lũ trên địa bàn thành phố vào ngày 4/11, đại diện Cục Quản lý và xây dựng công trình thủy lợi đã đề nghị thành phố rà soát các khu vực ở thượng lưu để nghiên cứu khả năng đề xuất xây dựng hồ phục vụ cắt, giảm lũ và cấp nước cho hạ du.

Đối với một số hồ thủy lợi hiện trạng có dung tích lớn mà thiết kế, xây dựng tràn tự do, nhất là hồ Khe Tân (dung tích 56 triệu mét khối), cần đề xuất cải tạo, nâng cấp và bổ sung thêm cửa van điều tiết để tham gia cắt, giảm lũ cho hạ du.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Nguyễn Hoàng Hiệp thông tin, Bộ sẽ đề xuất Chính phủ chọn một số hồ thủy lợi lớn (dung tích từ 20 triệu mét khối trở lên), trước mắt là chọn 1 hồ để bổ sung cửa van điều tiết lũ làm nhiệm vụ cắt, giảm lũ cho hạ du vì dung tích lớn của hồ rất có giá trị.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ chỉ đạo, đôn đốc, phối hợp hoàn thành các thủ tục để sớm khởi công một số công trình ở hạ du sông Vu Gia - Thu Bồn, nhất là xây dựng công trình điều tiết nước và chống sạt lở ở sông Quảng Huế; xây mới đập dâng An Trạch và tháo dỡ đập cũ, đảm bảo thoát lũ và cấp nước sinh hoạt, sản xuất cho trung tâm thành phố Đà Nẵng.

Nguồn: https://baodanang.vn/som-cai-tao-ho-dap-phuc-vu-phong-chong-thien-tai-3309406.html