Sửa Luật Giáo dục - thể chế hoá chủ trương một bộ SGK thống nhất toàn quốc

(Dân trí) - Chủ trương xây dựng một bộ SGK thống nhất toàn quốc là bước đi chiến lược nhằm bảo đảm công bằng, nâng cao chất lượng giáo dục và củng cố nền tảng tri thức chung cho học sinh cả nước.

Tại kỳ họp thứ 10, Quốc hội khoá XV, Chính phủ, Quốc hội tiếp tục cụ thể hóa tinh thần này trong quá trình xây dựng dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục, thể chế hóa một chủ trương lớn, tạo hành lang pháp lý thuận lợi để triển khai. Đây không chỉ là quyết định mang tính quản lý, mà còn xuất phát từ nguyện vọng của cử tri cả nước và tiếng nói bền bỉ của nhiều Đại biểu Quốc hội (ĐBQH) trong suốt nhiệm kỳ qua.

Chủ trương xây dựng một bộ SGK thống nhất đã trở thành điểm nhấn quan trọng, khẳng định sự đồng thuận trong hoạch định và thực thi chính sách vì chất lượng giáo dục và quyền lợi của người học. Quốc hội đã phát huy vai trò giám sát tối cao, là diễn đàn của cử tri - nơi tiếng nói từ lớp học, từ mỗi gia đình được đưa đến nghị trường và kết tinh thành một quyết sách mang sức mạnh của lòng dân.

Từ đó, quá trình sửa đổi Luật Giáo dục không đơn thuần là việc kỹ thuật lập pháp, mà sự thể hiện ý chí chung của toàn xã hội đối với tương lai nền giáo dục quốc gia.

Kiên trì theo đuổi chủ trương cần có một bộ sách giáo khoa Nhà nước

Trở lại bối cảnh những năm 2020 đến nay, khi chủ trương "một chương trình - nhiều SGK" được triển khai, những bất cập từ thực tiễn dần bộc lộ. Giáo viên gặp khó khăn trong việc chọn sách phù hợp, phụ huynh lo lắng về chi phí, trong khi nguồn lực sách bị lãng phí và nội dung chưa đồng bộ, dẫn đến nhiều trở ngại trong kiểm tra, đánh giá chất lượng học tập.

Những bất cập đó không chỉ dừng lại ở cổng trường hay trong các gia đình mà còn được phản ánh rộng rãi tại các kỳ tiếp xúc cử tri trên khắp cả nước. Các kiến nghị của cử tri sau đó đã được ĐBQH tiếp nhận và chuyển thành vấn đề nghị trường, góp phần thúc đẩy thảo luận về việc xây dựng một bộ SGK thống nhất.

Trong suốt nhiều kỳ họp của Quốc hội, giáo dục và SGK là vấn đề được nhiều đại biểu quan tâm (Ảnh: Quochoi.vn).

Trong suốt nhiều kỳ họp của Quốc hội, giáo dục và SGK trở thành hai trong số những từ khóa được quan tâm nhất. Không ít phiên chất vấn đã trở nên "nóng" khi các ĐBQH, bằng trách nhiệm của người đại diện cho dân, đã thẳng thắn chỉ ra các vấn đề tồn tại, nhấn mạnh nhu cầu cấp bách phải có giải pháp đồng bộ về SGK.

Tháng 8/2023, Ủy ban Thường vụ Quốc hội tiến hành giám sát Chuyên đề “Việc thực hiện Nghị quyết số 88/2014/QH13 và Nghị quyết số 51/2017/QH14 của Quốc hội về đổi mới chương trình, SGK giáo dục phổ thông”.

Kết quả giám sát đã dẫn đến kiến nghị quan trọng: Quốc hội xem xét, quyết định chủ trương về việc giao Bộ GD&ĐT chuẩn bị nội dung một bộ SGK của Nhà nước.

Nghị trường dần “nóng” lên trước các ý kiến về một bộ SGK chung, nhiều ý kiến đồng tình, song cũng không ít lo ngại. Bộ trưởng Bộ GD&ĐT khi ấy đề nghị “hết sức cân nhắc” về việc giao Bộ biên soạn một bộ SGK thống nhất.

Phản hồi lại góc nhìn này, Đoàn Giám sát của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội giữ vững quan điểm cần thiết phải có một bộ SGK chung của Nhà nước theo Nghị quyết 88, nhằm bảo đảm sự đồng bộ và công bằng trong giáo dục phổ thông.

Trên nghị trường, ông Nguyễn Đắc Vinh, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội (khi còn là Ủy ban Văn hóa - Giáo dục), nhấn mạnh, Nghị quyết 88 giao nhiệm vụ cho Bộ GD&ĐT biên soạn một bộ SGK cho chương trình giáo dục phổ thông mới, thể hiện vai trò định hướng tri thức của Nhà nước.

Sau đó, Quốc hội ban hành Nghị quyết 122/2020/QH14 quy định nếu mỗi môn học cụ thể đã hoàn thành ít nhất 1 bộ SGK được kiểm định, phê duyệt theo Luật Giáo dục thì không triển khai biên soạn SGK sử dụng ngân sách Nhà nước. Giải pháp này được xem là tình thế, nhằm duy trì sự linh hoạt trong quá trình thực hiện chương trình mới mà không phủ nhận tinh thần của Nghị quyết 88.

Ông Vinh cho rằng, chương trình giáo dục phổ thông mang tính pháp lệnh và chỉ quy định khung kiến thức, còn nội dung kiến thức phổ thông sẽ được thể hiện trong SGK.

Nếu Bộ GD&ĐT chỉ giữ vai trò phê duyệt khung nội dung thì chưa đảm bảo trách nhiệm xây dựng, phát triển nội dung kiến thức phổ thông của Nhà nước. Do đó, Bộ cần trực tiếp biên soạn, phát triển nội dung một bộ SGK chung.

Nghị quyết 88 giao nhiệm vụ cho Bộ GD&ĐT biên soạn một bộ SGK cho chương trình giáo dục phổ thông mới (Ảnh minh hoạ: Huyên Nguyễn).

Lãnh đạo Quốc hội khi ấy đã nhấn mạnh rằng xã hội hóa việc biên soạn SGK là chủ trương đúng, nhưng phải thống nhất cách hiểu Nghị quyết 88. Theo đó, SGK là thể chế hóa cốt lõi của chương trình giáo dục phổ thông, phản ánh đầy đủ kiến thức và giá trị mà Nhà nước muốn truyền tải.

Theo vị lãnh đạo, Nghị quyết 122 năm 2020 (kỳ họp 9 Quốc hội khóa XIV) của Quốc hội chỉ là "giải pháp tình thế" chứ không phủ nhận Nghị quyết 88 về việc giao cho Bộ GD&ĐT biên soạn một bộ SGK của Nhà nước.

Đến đầu tháng 8/2025, trước thời điểm Nghị quyết 71 được ban hành, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục. Một lần nữa, Uỷ ban đề nghị Bộ GD&ĐT nghiên cứu theo hướng có bộ SGK dùng chung, những SGK khác là tài liệu tham khảo.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cũng khẳng định cần phải có một bộ SGK phổ thông chung do Bộ GD&ĐT biên soạn. Ông nhắc lại: "Việc này đã có giám sát và Bộ cũng hứa, có nghị quyết giám sát. Hiện đang triển khai thì tiếp tục khẩn trương triển khai…. Tôi thấy cần cố gắng thực hiện vì nguyện vọng, tâm lý toàn dân là rất phù hợp".

Thể chế hoá bằng tinh thần đồng thuận

Tại kỳ họp thứ 10, Quốc hội khoá XV, nhiều ý kiến ĐBQH cho rằng một bộ SGK thống nhất “hợp ý Đảng, hợp lòng dân”.

Theo Phó trưởng Đoàn chuyên trách Đoàn ĐBQH tỉnh Lâm Đồng Dương Khắc Mai, qua tiếp xúc cử tri, nhiều phụ huynh bày tỏ một bộ SGK thống nhất là chủ trương đúng đắn, hợp ý Đảng, hợp lòng dân, không chỉ đảm bảo cơ hội tiếp cận bình đẳng cho học sinh mà còn tạo thuận lợi cho công tác quản lý, thống nhất của cơ quan nhà nước về giáo dục, quản trị nhà trường và sự đồng bộ cho phụ huynh, giảm bớt sự phức tạp khi học sinh chuyển trường.

Đồng quan điểm, ĐBQH Thái Văn Thành (Đoàn Nghệ An) nhận định, việc áp dụng thống nhất một bộ SGK chung trên toàn quốc không chỉ đảm bảo cơ hội tiếp cận bình đẳng cho học sinh mà còn tạo thuận lợi cho công tác quản lý của cơ quan nhà nước về giáo dục, quản trị nhà trường.

Nhiều ý kiến đồng tình cần có một bộ sách giáo khoa thống nhất toàn quốc (Ảnh: Huyên Nguyễn).

Còn ĐBQH Nguyễn Thị Thủy (Đoàn Thái Nguyên) phân tích, năm 2025 là năm cả nước đồng sức, đồng lòng tập trung cho những nhiệm vụ trọng đại, mang tính lịch sử và đã đạt được những thành tựu rất đáng tự hào. Trong đó, chính sách "dân thụ hưởng", đặc biệt trong giáo dục, ngày càng được bảo đảm tốt hơn, phản ánh cam kết của Nhà nước với quyền lợi của người học.

Bà Thuỷ nêu rõ: Nghị quyết 71-NQ/TW về đột phá phát triển giáo dục đã xác lập rõ quan điểm “giáo dục là quốc sách hàng đầu”. Theo đó, việc miễn học phí, miễn phí SGK từ năm 2030 không chỉ là hỗ trợ tài chính mà chính là đầu tư cho tương lai quốc gia, khẳng định cam kết mạnh mẽ của Đảng, Nhà nước trong việc xây dựng một xã hội công bằng, nơi mà mọi trẻ em đều có cơ hội được phát triển một cách toàn diện.

Theo bà Nguyễn Thị Thuỷ, chủ trương này được nhân dân đón nhận nồng nhiệt, thể hiện sự đồng thuận cao. Bà cũng đề nghị xây dựng bộ SGK có thể tái sử dụng trong nhiều năm để tránh lãng phí. Việc miễn phí SGK cần đi đôi với tinh thần tiết kiệm, từ khâu biên soạn đến quá trình sử dụng sách sau này.

Ủng hộ Nhà nước cung cấp một bộ SGK sử dụng thống nhất toàn quốc, đại biểu Ma Thị Thúy (Đoàn Tuyên Quang) đề nghị có quy định để bảo đảm tính độc lập, minh bạch trong quy trình thẩm định tránh tình trạng vừa quản lý, vừa đánh giá.

ĐBQH Phạm Văn Hòa thống nhất việc sử dụng một bộ SGK thống nhất do Bộ GD&ĐT chủ trì là cần thiết, phù hợp. Song để tránh tình trạng tiêu cực, việc xây dựng một bộ sách thống nhất toàn quốc cần có hội đồng, chuyên gia đầu ngành đánh giá kỹ lưỡng. Các chương trình biên soạn cần có kế thừa, phát huy cho phù hợp từ các bộ sách cũ.

Việc thống nhất một bộ SGK, cùng với chủ trương miễn học phí và miễn phí SGK từ năm 2030, không chỉ là sự hỗ trợ về tài chính mà còn là đầu tư chiến lược cho công bằng xã hội. Đây là minh chứng rõ ràng nhất cho nguyên tắc “giáo dục là quốc sách hàng đầu” và cho thấy mọi quyết sách lớn đều cần xuất phát từ thực tiễn, đảm bảo ý Đảng hợp lòng dân.

Nguồn: https://dantri.com.vn/giao-duc/sua-luat-giao-duc-the-che-hoa-chu-truong-mot-bo-sgk-thong-nhat-toan-quoc-20251110230446647.htm