Từ phong trào diệt giặc dốt đến bình dân học vụ số tại Nghệ An

Ngày 20/11, chúng ta thường nhớ về phấn trắng, bảng đen. Nhưng trong kho lưu trữ lịch sử tại Nghệ An, những hồ sơ ố màu thời gian đang kể lại câu chuyện về những người thầy chưa từng đứng trên bục giảng. Đó là những cán bộ nhận lương bằng gạo để xóa mù chữ năm xưa, và hôm nay, là những người đang miệt mài tiên phong phổ cập kỹ năng số. Họ chính là những người thầy đặc biệt của công cuộc "Bình dân học vụ" qua các giai đoạn lịch sử.

Ký ức hào hùng khi giáo dục là chiến dịch "Ganh đua Diệt dốt" (1948)

Tại Trung tâm Lưu trữ lịch sử tỉnh Nghệ An, tài liệu gốc về phong trào Bình dân học vụ vẫn còn vẹn nguyên giá trị. Điển hình là văn bản "Chương trình sáu tháng Ganh đua Diệt dốt" do Ty Bình dân học vụ Nghệ An phát hành, đã được kiểm duyệt ngày 12/6/1948 để hưởng ứng lời kêu gọi Thi đua Ái quốc.

Chương trình và Giải thưởng Ganh đua Diệt dốt năm 1948. Ảnh tư liệu

Nghiên cứu tài liệu cho thấy tư duy tổ chức khoa học, bài bản của thế hệ đi trước. Không làm theo kiểu phong trào nhất thời, chiến dịch được vạch ra với lộ trình 4 giai đoạn chiến lược hệt như một trận đánh quân sự: Bắt đầu từ "Tháng sửa soạn" (tháng 6/1948); cao điểm là "Hai tháng động viên và tổ chức" với đợt "Tổ chức 10 ngày tổng kiểm soát toàn tỉnh"; tiếp đó là "Ba tháng củng cố" và kết thúc bằng "Tháng thành công" vào cuối năm 1948.

Sự quyết tâm còn thể hiện rõ nét qua bảng "Các giải thưởng Ganh đua Diệt dốt". Chính quyền thời đó đã treo giải thưởng cụ thể để khích lệ tinh thần toàn dân, từ giải cho huyện nào "thanh toán nạn mù chữ trước nhất", giải cho người "có học trò đi học nhiều nhất", đến giải thưởng đặc biệt dành cho "Hai học viên nhiều tuổi nhất trong mỗi huyện". Chi tiết này minh chứng cho một xã hội học tập không giới hạn tuổi tác, nơi mọi tầng lớp nhân dân đều hăng hái tham gia vào phong trào thi đua ái quốc, xây dựng đất nước.

Tinh thần nêu gương và công tác tổ chức bài bản (1949-1950)

Hoạt động của nền giáo dục thời chiến được tái hiện chân thực qua hệ thống tư liệu gốc được lưu trữ cẩn trọng. Năm 1949, tinh thần hiếu học lan tỏa mạnh mẽ nhờ sự nêu gương của đội ngũ cán bộ. Những tờ "Giấy chứng nhận" thời kỳ này còn lưu lại bút tích việc Chủ tịch xã ký xác nhận cho ông "xã đội trưởng" và ông "Phó chủ tịch" xã đi "dự kỳ thi tiểu học". Việc những người đứng đầu bộ máy chính quyền, quân sự cấp xã gác lại công việc bận rộn để đi thi là minh chứng rõ nét cho quan điểm cán bộ muốn lãnh đạo dân thì trước hết phải thắng được "giặc dốt".

Các Giấy chứng nhận năm 1949 xác nhận cán bộ lãnh đạo cấp xã và giáo viên tham gia kỳ thi Tiểu học. Ảnh tư liệu

Tiếp nối giai đoạn này, đến năm 1950, công tác nhân sự được tổ chức ngày càng quy củ. Các tờ "Phiếu tuyển" nhân viên Ty Bình dân học vụ Nghệ An đã quy định rõ tiêu chuẩn tuyển dụng và chế độ đãi ngộ, với mức lương cụ thể là 35 kg gạo mỗi tháng. Việc chi trả thù lao bằng hiện vật trong bối cảnh kinh tế kháng chiến cho thấy sự nỗ lực to lớn của chính quyền trong việc đảm bảo đời sống cho cán bộ để họ yên tâm bám trụ với phong trào.

Các phiếu tuyển năm 1950 ghi rõ mức lương chi trả bằng gạo. Ảnh tư liệu

Bản lĩnh nhìn thẳng sự thật và quyết tâm vượt khó (1951)

Tuy nhiên, hành trình "diệt giặc dốt" không phải lúc nào cũng thuận lợi. Cuối năm 1951, trước thực tế phong trào Bình dân học vụ "càng ngày càng sút dần" và "hiện còn đang bế tắc", Ủy ban Kháng chiến Hành chính Nghệ An đã ban hành "LỜI HIỆU TRIỆU".

Lời hiệu triệu của Ủy ban Kháng chiến Hành chính Nghệ An năm 1951 phát động tuần lễ thi đua chấn chỉnh phong trào Bình dân học vụ. Ảnh tư liệu

Văn bản này thể hiện bản lĩnh chính trị vững vàng của chính quyền cách mạng khi không giấu giếm khuyết điểm, mà thẳng thắn chỉ rõ nguyên nhân là do "Đồng bào chưa nhận rõ lợi ích thiết thực của việc học". Không lùi bước trước khó khăn, Lời hiệu triệu khẳng định đanh thép quan điểm chỉ đạo "Diệt dốt là một hình thức đấu tranh với địch trên mặt trận văn hóa".

Từ nhận thức đó, tỉnh đã phát động đợt sinh hoạt chính trị sâu rộng thông qua "Tuần lễ thi đua LÀM CÁN BỘ, GIÁO VIÊN, HỌC VIÊN GƯƠNG MẪU". Chính tư duy thẳng thắn nhìn nhận hạn chế để đổi mới phương thức hoạt động đã tạo nên bước ngoặt quan trọng, đưa phong trào vượt qua giai đoạn thoái trào và đi đến thắng lợi.

Ngọn lửa 2025: Khát vọng từ phong trào "Bình dân học vụ số"

Hơn 70 năm sau, tinh thần hiếu học của người Nghệ An lại trỗi dậy mạnh mẽ trong bối cảnh mới. Sáng 11/6/2025, tại Lễ phát động phong trào "Bình dân học vụ số", Chủ tịch UBND tỉnh Nghệ An Lê Hồng Vinh đã nhấn mạnh thông điệp thời đại rằng, ngày nay, một xã hội không làm chủ được công nghệ là một xã hội chậm phát triển.

Lãnh đạo Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh và các Sở: Khoa học và Công nghệ, Nội vụ, Giáo dục và Đào tạo, Dân tộc và Tôn giáo ký cam kết thực hiện phong trào Bình dân học vụ số. Ảnh tư liệu Báo và PTTH Nghệ An

Lời kêu gọi ấy đã đánh thức khát vọng của toàn tỉnh, hướng tới mục tiêu phổ cập kỹ năng số để "không ai bị bỏ lại phía sau". Nền tảng học tập trực tuyến quốc gia tại địa chỉ binhdanhocvuso.gov.vn chính thức đi vào hoạt động, mở ra cơ hội học tập mọi lúc, mọi nơi cho người dân. Cam kết ấy được cụ thể hóa bằng hình ảnh Giám đốc Sở Nội vụ cùng lãnh đạo các sở, ban, ngành long trọng đặt bút ký giao ước thi đua, thể hiện quyết tâm cao độ đưa Nghệ An bứt phá trong kỷ nguyên số.

Ngành Nội vụ gương mẫu, đi đầu hiện thực hóa chủ trương

Quán triệt sâu sắc chỉ đạo của UBND tỉnh, Sở Nội vụ xác định vai trò nòng cốt, tiên phong trong công cuộc chuyển đổi số của tỉnh nhà. Tinh thần này đã được cụ thể hóa kịp thời bằng Công văn số 6909/SNV-VP ngày 09/10/2025 về việc triển khai Ngày Chuyển đổi số Quốc gia.

Toàn cảnh Hội nghị tập huấn ứng dụng AI vào chuyển đổi số và an toàn an ninh mạng ngành Nội vụ năm 2025. Ảnh tư liệu

Tại văn bản này, lãnh đạo Sở đã chỉ đạo quyết liệt, yêu cầu toàn thể cán bộ, công chức, viên chức, người lao động chủ động tham gia các khóa bồi dưỡng kỹ năng số. Các nền tảng học tập trực tuyến như onetouch.mic.gov.vn, mobiedu.vn và đặc biệt là "Cổng đào tạo AI cho cộng đồng" tại địa chỉ aicongdong.ptit.edu.vn được quán triệt sâu rộng đến từng cá nhân. Yêu cầu này không chỉ là nhiệm vụ hành chính mà còn khơi dậy tinh thần tự học, tự nghiên cứu - nét đẹp truyền thống của phong trào Bình dân học vụ năm xưa.

Từ văn bản chỉ đạo đến hành động thực tiễn là sự chuyển biến mạnh mẽ. Chỉ 20 ngày sau khi ban hành công văn, ngày 29/10/2025, Sở Nội vụ đã tổ chức thành công Hội nghị Tập huấn nghiệp vụ ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong chuyển đổi số và an toàn thông tin. Sự tham gia nghiêm túc của gần 150 cán bộ, công chức, viên chức tại hội nghị đã thể hiện rõ quyết tâm làm chủ công nghệ, đáp ứng yêu cầu "Chuyển đổi số toàn dân, toàn diện, toàn trình".

Song song với công tác đào tạo con người, Sở đang tập trung nguồn lực triển khai Dự án “Xây dựng hệ thống Lưu trữ lịch sử tỉnh Nghệ An giai đoạn 2024 - 2025”. Đây là bước đi cụ thể nhằm thực hiện nhiệm vụ số hóa dữ liệu chuyên ngành theo tinh thần Đề án 06 của Chính phủ. Đối với Trung tâm Lưu trữ lịch sử tỉnh, việc ứng dụng công nghệ số để bảo tồn, phát huy giá trị tài liệu lưu trữ chính là giải pháp căn cơ, thiết thực nhất để đưa di sản lịch sử đến gần hơn với nhân dân trong kỷ nguyên số.

Từ những người thầy bình dân học vụ nhận lương bằng gạo năm xưa đến những chuyên gia công nghệ phổ cập AI hôm nay, dù công cụ có đổi thay từ phấn trắng sang bàn phím, từ bảng đen sang màn hình số, nhưng tất cả đều chung một sứ mệnh thiêng liêng là mở mang dân trí. Nếu phong trào Bình dân học vụ năm xưa đã thắp sáng con đường tri thức cho hàng triệu người dân Việt Nam, thì Bình dân học vụ số hôm nay đang mở ra cánh cửa tri thức mới, nơi dữ liệu và công nghệ hòa làm một để phục vụ cho sự phát triển của con người và xã hội.

Nhân kỷ niệm Ngày Nhà giáo Việt Nam 20/11, xin được tri ân tất cả những người đã, đang và sẽ tiếp tục hành trình gieo hạt giống tri thức trên mảnh đất Nghệ An hiếu học. Ngọn lửa "Bình dân học vụ" sẽ mãi cháy sáng, soi đường cho chúng ta bước vào kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

ADQuảng cáo

Nguồn: https://baonghean.vn/tu-phong-trao-diet-giac-dot-den-binh-dan-hoc-vu-so-tai-nghe-an-10312013.html