Hoàn thiện cơ chế, chính sách đào tạo nguồn nhân lực y học cổ truyền chuyên sâu, chất lượng cao

SKĐS - Chỉ thị 25/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ về phát triển Y học cổ truyền nhấn mạnh yêu cầu đào tạo nhân lực chuyên sâu, chất lượng cao. Để hiện thực hóa mục tiêu này, cần đổi mới cơ chế, chính sách đào tạo, đầu tư hạ tầng, chuẩn hóa năng lực và thúc đẩy kết hợp với y học hiện đại.

Ngày 15/9/2025, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị số 25/CT-TTg về đẩy mạnh phát triển nền Y học cổ truyền Việt Nam trong giai đoạn mới. Đây là một văn kiện quan trọng, thể hiện sự quan tâm sâu sắc của Đảng và Nhà nước đối với việc gìn giữ, phát huy tinh hoa y học dân tộc, là điều kiện tốt hơn để y học cổ truyền (YHCT) phát triển cùng với y học hiện đại.

Chỉ thị khẳng định rõ quan điểm phát triển YHCT là một trụ cột quan trọng trong hệ thống y tế, trong đó nhấn mạnh giải pháp then chốt: "Đẩy mạnh đào tạo nguồn nhân lực y học cổ truyền, nhất là nguồn nhân lực chuyên sâu, chất lượng cao, tạo điều kiện cho đội ngũ y, bác sỹ y học cổ truyền tiếp cận với các kỹ thuật hiện đại để tăng chất lượng kết hợp y học cổ truyền và y học hiện đại".

1. Thực trạng đào tạo nhân lực y dược học cổ truyền ở nước ta

Nội dung

• 1. Thực trạng đào tạo nhân lực y dược học cổ truyền ở nước ta
• 2. Thuận lợi và khó khăn trong đào tạo nguồn nhân lực chuyên sâu, chất lượng cao
• 3. Thực tế việc tiếp cận kỹ thuật hiện đại để tăng chất lượng kết hợp YHHĐ & YHCT
• 4. Giải pháp hoàn thiện cơ chế, thể chế trong đào tạo nguồn nhân lực y học cổ truyền, chuyên sâu, chất lượng cao

Công tác đào tạo nhân lực YHCT thời gian qua đã đạt được những kết quả đáng ghi nhận, nhưng vẫn tồn tại một số bất cập:

- Về quy mô và hệ thống:

Hiện nay, Việt Nam có hệ thống đào tạo đầy đủ từ trung cấp đến sau đại học (thạc sĩ, tiến sĩ, bác sĩ nội trú, bác sĩ chuyên khoa 1, bác sĩ chuyên khoa 2), đa dạng hình thức (chính quy, liên thông, hợp tác quốc tế). Hiện tại có 12 cơ sở đào tạo đại học và sau đại học, 23 cơ sở đào tạo y sĩ YHCT.

Mỗi năm, các cơ sở này đào tạo hàng nghìn bác sĩ YHCT, y sĩ YHCT và dược sĩ được đào tạo về dược cổ truyền, đóng góp tích cực vào mạng lưới khám chữa bệnh bằng y học cổ truyền từ trung ương đến địa phương. Tuy nhiên, quy mô đào tạo vẫn còn khiêm tốn so với nhu cầu thực tế, đặc biệt là đào tạo nâng cao năng lực ở tuyến cơ sở. Tình trạng "chảy máu chất xám" từ YHCT sang các ngành khác hoặc ra nước ngoài vẫn diễn ra.

Thẩm định năng lực đào tạo chuyên khoa I ngành Dược liệu – Dược học cổ truyền tại Học viện Y – Dược cổ truyền Việt Nam.

- Về chất lượng đào tạo:

+ Tỷ trọng thời lượng đào tạo giữa lý thuyết và thực hành chưa đáp ứng năng lực chuyên môn: Chương trình đào tạo vẫn nặng về lý thuyết kinh điển. Thời lượng thực hành lâm sàng, đặc biệt là tại các bệnh viện YHCT chuyên sâu, chưa đủ để sinh viên rèn luyện kỹ năng thành thạo.

+ Kết hợp YHHĐ & YHCT chưa thực chất: Việc tích hợp kiến thức Y học hiện đại (YHHĐ) như giải phẫu, sinh lý bệnh, dược lý... vào chẩn đoán và điều trị bằng YHCT chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn công việc, chưa tạo thành một "cầu nối" khoa học vững chắc. Sinh viên thường rơi vào tình trạng "biết nhưng khó vận dụng".

+ Thiếu hụt nguồn nhân lực chuyên sâu, chất lượng cao: Đội ngũ giảng viên, chuyên gia đầu ngành am hiểu cả YHCT và YHHĐ, có năng lực nghiên cứu và hội nhập quốc tế còn rất hạn chế cả về số lượng và chất lượng. Các chương trình đào tạo sau đại học (thạc sĩ, tiến sĩ) chưa thực sự thu hút và tạo ra các nhà khoa học, bác sĩ lâm sàng xuất sắc cho ngành.

2. Thuận lợi và khó khăn trong đào tạo nguồn nhân lực chuyên sâu, chất lượng cao

- Thuận lợi:

+ Chủ trương, chính sách rõ ràng: Chỉ thị số 25/CT-TTg và các văn bản chỉ đạo trước đó tạo ra một hành lang pháp lý thuận lợi, thể hiện sự quan tâm đặc biệt của Đảng và Nhà nước.

+ Tiềm năng và nhu cầu xã hội lớn: Người dân ngày càng có xu hướng quay về với các phương pháp chữa bệnh tự nhiên, ít tác dụng không mong muốn. Thị trường chăm sóc sức khỏe bằng YHCT trong nước và quốc tế đang mở rộng.

+ Cơ sở vật chất bước đầu được đầu tư: Hệ thống bệnh viện, khoa YHCT trên toàn quốc ngày càng được nâng cấp, tạo môi trường thực hành ban đầu.

Khó khăn:

+ Rào cản về quan điểm và nhận thức: Vẫn tồn tại định kiến về tính "khoa học" của YHCT trong một bộ phận cán bộ y tế và cộng đồng. Bản thân một số thầy thuốc YHCT còn ngại tiếp cận với kỹ thuật hiện đại.

+ Hạn chế về nguồn lực tài chính: Ngân sách nhà nước dành cho đào tạo và nghiên cứu YHCT còn rất hạn hẹp. Việc huy động nguồn lực xã hội hóa cho lĩnh vực này chưa thực sự hiệu quả.

+ Hệ thống thể chế, tiêu chuẩn chưa đồng bộ: Thiếu các tiêu chuẩn nghề nghiệp cụ thể cho bác sĩ YHCT chuyên sâu, các quy định về kết hợp hai nền y học trong khám chữa bệnh còn chồng chéo, thiếu rõ ràng. Thiếu bộ tiêu chí khách quan hướng dẫn chẩn đoán và nghiên cứu đặc thù về y dược học cổ truyền. Tồn tại một số rào cản về quan điểm đào tạo phát triển chuyên môn cho bác sĩ y học cổ truyền, đặc biệt ở việc kết hợp chuyên môn giữa y học cổ truyền với y học hiện đại.

+ Cơ sở vật chất cho nghiên cứu và đào tạo hiện đại còn nghèo nàn: Hầu như chưa có các phòng thí nghiệm chuyên sâu và đặc thù cho ngành, ví dụ như: sinh lý bệnh châm cứu, đặc tính y học cổ truyền của vị thuốc, dược lý dược liệu đạt chuẩn quốc tế để phục vụ đào tạo chất lượng cao.

3. Thực tế việc tiếp cận kỹ thuật hiện đại để tăng chất lượng kết hợp YHHĐ & YHCT

Học viện Y - Dược học cổ truyền Việt Nam ký kết Biên bản ghi nhớ với Trường Đại học Quốc tế Chi Lê về đào tạo ngắn hạn, trao đổi và giao lưu học thuật YHCT

Thực tế này diễn ra không đồng đều và còn nhiều khoảng trống:

- Ở các bệnh viện tuyến trung ương: Đội ngũ bác sĩ có điều kiện tiếp cận tốt hơn. Họ có thể sử dụng các thiết bị chẩn đoán hình ảnh (X-quang, MRI, CT-scanner), xét nghiệm sinh hóa hiện đại để hỗ trợ chẩn đoán theo YHCT (ví dụ: dùng nội soi để đánh giá hiệu quả điều trị viêm loét dạ dày bằng thuốc YHCT, dùng MRI để đánh giá tổn thương thần kinh trước khi châm cứu). Tuy nhiên, việc ứng dụng này chủ yếu mang tính "hỗ trợ", chưa hình thành được các quy trình kết hợp chuẩn hóa, các nghiên cứu đánh giá hiệu quả một cách bài bản.

- Ở các bệnh viện tuyến tỉnh, huyện và phòng khám tư nhân: Việc tiếp cận kỹ thuật hiện đại rất hạn chế, do nguồn lực đầu tư và quan điểm về phát triển nghề nghiệp bị hạn chế. Phần lớn vẫn dựa vào tứ chẩn (vọng, văn, vấn, thiết) là chính. Sự kết hợp chủ yếu dừng lại ở mức độ kinh nghiệm cá nhân, thiếu cơ sở bằng chứng khoa học. Các kỹ thuật điều trị hiện đại hỗ trợ YHCT (như điện châm, laser châm,…) đã có nhưng chưa được chuẩn hóa và đánh giá hiệu quả một cách hệ thống.

- Tại các cơ sở đào tạo, căn cứ quy định hiện nay, dựa vào chuẩn năng lực cơ bản bác sĩ YHCT Việt Nam đã được ban hành và chuẩn chương trình sẽ ban hành trong thời gian tới, việc xây dựng chương trình và cách thức triển khai đào tạo mang tính chất đặc thù của từng trường. Về việc kết hợp y dược cổ truyền với y dược hiện đại, chỉ có Học viện Y Dược học cổ truyền Việt Nam, là cơ sở đào tạo chuyên sâu, xác định rõ trong sứ mạng tầm nhìn; tại quy mô một số khoa chuyên ngành của trường đại học, việc này còn nhiều hạn chế trong quá trình triển khai.

Cán bộ giảng viên Học viện Y - Dược học cổ truyền Việt Nam tìm hiểu phương pháp điều trị và các vị thuốc Nam của người dân tộc Dao

4. Giải pháp hoàn thiện cơ chế, thể chế trong đào tạo nguồn nhân lực y học cổ truyền, chuyên sâu, chất lượng cao

Để hiện thực hóa mục tiêu của Chỉ thị số 25/CT-TTg, cần một lộ trình đồng bộ với các giải pháp đột phá về thể chế:

Hoàn thiện Khung pháp lý và Tiêu chuẩn nghề nghiệp:

+ Xây dựng bộ Tiêu chuẩn năng lực cho bác sĩ YHCT các cấp: Quy định rõ các kỹ năng, kiến thức bắt buộc về cả YHCT và YHHĐ, đặc biệt là kỹ năng sử dụng các thiết bị chẩn đoán, xét nghiệm thông thường để hỗ trợ lâm sàng.

+ Ban hành bộ Hướng dẫn lâm sàng (Clinical Guidelines) kết hợp YHHĐ & YHCT: Đây là cơ sở pháp lý để bác sĩ vận dụng một cách an toàn và hiệu quả.

+ Sửa đổi, bổ sung các quy định về thanh toán BHYT cho các kỹ thuật, dịch vụ YHCT có ứng dụng kỹ thuật hiện đại và có bằng chứng khoa học rõ ràng, tạo động lực kinh tế cho việc ứng dụng và phát triển.

Đổi mới căn bản Chương trình đào tạo:

- Tích hợp xuyên suốt và thực chất YHHĐ vào chương trình đào tạo YHCT: Nghiên cứu phát triển thêm các môn học, học phần tích hợp y học cổ truyền và y học hiện đại. Ví dụ như: Giải phẫu học huyệt vị, Dược lý vị thuốc cổ truyền, Bệnh học và điều trị y học cổ truyền kết hợp y học hiện đại…

- Tăng cường đào tạo kỹ năng thực hành lâm sàng tại bệnh viện: Quy định cụ thể thời lượng và nội dung thực hành tại các khoa lâm sàng của cả bệnh viện YHCT và YHHĐ. Điều chỉnh hình thức và tiêu chí đánh giá thực hành lâm sàng theo hướng lượng giá năng lực người học theo bám sát danh mục kỹ năng và kỹ thuật nghề nghiệp.

- Phát triển các chương trình đào tạo chuyên sâu (Fellowship, Sub-specialty) sau đại học về các lĩnh vực như Châm cứu, Dược lâm sàng YHCT, Phục hồi chức năng kết hợp YHCT... để tạo ra đội ngũ chuyên gia đầu ngành..

Đầu tư Phát triển hạ tầng và công nghệ:

- Xây dựng các Trung tâm nghiên cứu chuyên sâu (Centers of Excellence) về YHCT: Tại các bệnh viện đầu ngành, đầu tư đồng bộ hệ thống phòng khám, phòng thí nghiệm, phòng nghiên cứu lâm sàng để vừa khám chữa bệnh, vừa đào tạo, vừa nghiên cứu.

- Thành lập các phòng Thí nghiệm trọng điểm về YHCT: Bao gồm phòng thí nghiệm dược lý dược liệu, phòng châm cứu thực nghiệm trên động vật, phòng châm cứu thực nghiệm trên người... nhằm tạo ra bằng chứng khoa học cho các phương pháp cổ truyền.

- Ứng dụng công nghệ số (Digital Health) trong đào tạo và hành nghề: Xây dựng cơ sở dữ liệu số về các bài thuốc, case lâm sàng; phát triển các ứng dụng hỗ trợ chẩn đoán và học tập; áp dụng mô hình mô phỏng (simulation) trong đào tạo kỹ năng.

Tăng cường hợp tác và hội nhập quốc tế:

- Khuyến khích và tạo điều kiện cho giảng viên, bác sĩ đi trao đổi, học tập tại các nước có nền YHCT phát triển như Trung Quốc, Hàn Quốc, và các nước phương Tây có nghiên cứu bài bản về YHCT.

- Đẩy mạnh hợp tác nghiên cứu khoa học chung với các trường đại học, viện nghiên cứu quốc tế để công bố các nghiên cứu có giá trị, nâng cao vị thế của YHCT Việt Nam.

Việc đẩy mạnh đào tạo nguồn nhân lực YHCT chất lượng cao, đặc biệt là nguồn nhân lực chuyên sâu, không chỉ là yêu cầu cấp thiết mà còn là chìa khóa để hiện thực hóa thành công Chỉ thị số 25/CT-TTg. Thành công này phụ thuộc vào sự chuyển biến mạnh mẽ trong tư duy quản lý và sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị, từ việc hoàn thiện thể chế, đổi mới đào tạo đến đầu tư mạnh mẽ cho hạ tầng và nghiên cứu. Chỉ có như vậy, chúng ta mới xây dựng được một đội ngũ thầy thuốc YHCT vừa "thông y lý" vừa "rõ tây y", đủ năng lực kế thừa, bảo tồn và phát huy giá trị tinh hoa của nền Y học dân tộc trong thời đại mới.

Mời độc giả xem thêm:

Nguồn: https://suckhoedoisong.vn/hoan-thien-co-che-chinh-sach-dao-tao-nguon-nhan-luc-y-hoc-co-truyen-chuyen-sau-chat-luong-cao-169251111162306809.htm