Tàu cổ phát lộ ở bờ biển Hội An: Nguy cơ hủy hoại nếu chậm can thiệp

Sáng 20.11, Sở VH-TT-DL TP.Đà Nẵng tổ chức tọa đàm tham vấn ý kiến về phương án bảo vệ và khai quật di vật tàu cổ vừa tái xuất lộ tại khu vực bờ biển Hội An (P.Hội An Tây, TP.Đà Nẵng).

Phát hiện đặc biệt hiếm

Theo báo cáo của Trung tâm Quản lý bảo tồn di sản văn hóa Hội An, con tàu cổ được người dân phát hiện cuối năm 2023 khi bờ biển Thịnh Mỹ bị xâm thực mạnh, kéo đất cát ra biển hàng trăm mét.

Đến ngày 14.2.2024, nhiều cấu kiện gỗ của con tàu lộ rõ với chiều rộng đo được 4,7 m và phần dài xuất lộ 16,15 m. Các thanh giằng lớn có lỗ khoan, liên kết bằng chốt sắt, cho thấy kỹ thuật đóng tàu tinh xảo.

Tàu cổ phát lộ ở bờ biển Hội An: Nguy cơ hủy hoại nếu chậm can thiệp - Ảnh 1. — Toạ đàm có sự tham gia của nhiều nhà chuyên gia, khoa học

Tháng 6.2025, con tàu tiếp tục lộ ngắn ngày rồi bị vùi lấp trở lại. Sau đợt mưa bão đầu tháng 11.2025, bờ biển sạt lở nghiêm trọng khiến phần trên của con tàu gần như xuất lộ hoàn chỉnh. Ngày 8.11, tàu hiện rõ với chiều rộng khoảng 5 m và phần dài lộ 17,4 m, nhiều khả năng tổng chiều dài lớn hơn do một phần thân vẫn nằm dưới cát.

Các cơ quan chuyên môn đánh giá đây là phát hiện đặc biệt hiếm, có giá trị lớn đối với nghiên cứu lịch sử hàng hải và di sản văn hóa miền Trung.

Trong tháng 5.2024, Trung tâm Quản lý bảo tồn di sản văn hóa Hội An đã phối hợp Trường Trường ĐH Khoa học xã hội và nhân văn TP.HCM và Bảo tàng Quảng Nam tiến hành khảo sát, lấy mẫu, giám định.

Kết quả cho thấy vị trí phát hiện từng là đất liền cách mép nước 700 – 800 m vào năm 1905; mẫu trầm tích không bảo lưu phấn hoa, chứng tỏ tàu đắm trong môi trường biển.

Con tàu được chế tác bằng ít nhất 3 loại gỗ bền gồm bằng lăng, kiền kiền, thông; cấu trúc chắc chắn, mang dấu ấn kỹ thuật kết hợp giữa Đông Nam Á và Trung Quốc.

Tàu cổ phát lộ ở bờ biển Hội An: Nguy cơ hủy hoại nếu chậm can thiệp - Ảnh 2. — Tàu cổ được rào chắn để bảo vệ

Dù kết quả định tuổi C14 chưa hoàn tất, các dữ liệu hiện có cho thấy khả năng cao con tàu có niên đại từ giữa - cuối thế kỷ 14 đến thế kỷ 16.

Đây được xem là một trong số rất ít tàu cổ còn tương đối nguyên vẹn tại miền Trung, có giá trị nổi bật trong nghiên cứu di sản tàu thuyền xứ Quảng và lịch sử thương cảng Hội An.

Khu vực phát hiện chỉ cách mép nước khoảng 20 m, chịu tác động mạnh của triều cường và xâm thực biển. Tàu liên tục bị sóng biển bồi lấp rồi lại xuất lộ, đối mặt nguy cơ hư hại nghiêm trọng nếu tiếp tục để ngoài tự nhiên. Bên cạnh đó, dự án kè chống xói lở khẩn cấp tại bờ biển Hội An có thể ảnh hưởng trực tiếp đến hiện trường.

Trước tình hình đó, Trung tâm Quản lý bảo tồn di sản văn hóa Hội An kiến nghị cho phép khai quật khẩn cấp, bảo quản cấp thiết để bảo vệ nguyên trạng cấu trúc thân tàu, phục vụ nghiên cứu khảo cổ và xây dựng phương án bảo tồn lâu dài gắn với phát triển du lịch bền vững.

Trung tâm đề xuất dùng cừ Larsen ngăn nước, thực hiện bóc tách cuốn chiếu và bảo tồn song song – phương pháp từng áp dụng hiệu quả tại các di tích tàu đắm Bình Châu 2 (Việt Nam) và Seam Ngam (Thái Lan).

Việc khai quật sẽ tiến hành theo ô lưới, bóc tách đất từ lòng tàu ra mạn và đáy, giữ lớp đất bảo vệ 15 – 20 cm trên bề mặt gỗ. Khi gỗ xuất lộ, sẽ phủ vải bố giữ ẩm, ghi chép, đo vẽ, chụp ảnh đầy đủ, đồng thời gia cố cấu kiện để đảm bảo hình dạng thân tàu trong quá trình trục vớt.

Thời gian khai quật dự kiến kéo dài 45 ngày, từ tháng 12.2025.

Thận trọng trong bảo tồn tàu cổ

Các chuyên gia nhấn mạnh, di vật tàu cổ tại Hội An Tây là tư liệu vật chất quan trọng giúp nghiên cứu sâu về lịch sử hàng hải và hoạt động thương mại cổ miền Trung. Đồng thời, đóng vai trò tư liệu vật chất duy nhất giúp nghiên cứu sâu hơn về hoạt động kinh tế, giao thương xưa tại vùng Đà Nẵng – Hội An.

Việc sớm khai quật, bảo tồn không chỉ bảo vệ di sản quý hiếm mà còn phù hợp định hướng phát triển văn hóa, du lịch bền vững.

Phát biểu tại tọa đàm, bà Nguyễn Thị Anh Thi, Phó chủ tịch UBND TP.Đà Nẵng, khẳng định đây là phát hiện khảo cổ học đặc biệt quan trọng, lần đầu tiên ghi nhận một di vật tàu cổ gần như nguyên vẹn trên địa bàn TP.Đà Nẵng.

Tàu cổ phát lộ ở bờ biển Hội An: Nguy cơ hủy hoại nếu chậm can thiệp - Ảnh 3. — Tàu cổ được phát hiện ở bờ biển Hội An được xác định từ giữa - cuối thế kỷ 14 đến thế kỷ 16

Vị trí phát hiện thuộc không gian thương cảng quốc tế Hội An – di sản văn hóa thế giới, nơi từng là điểm đến của tàu thuyền giao thương trong và ngoài nước, góp phần minh chứng vai trò quan trọng của cảng thị Hội An trong mạng lưới thương mại quốc tế xưa.

Bà Thi cho rằng, trong thời gian qua, các cơ quan chức năng của TP.Đà Nẵng đã triển khai kịp thời những giải pháp nghiên cứu bước đầu. Tuy nhiên, công tác bảo tồn di vật tàu cổ là lĩnh vực phức tạp, đòi hỏi kiến thức chuyên sâu, kỹ thuật hiện đại và có sự tham gia của các nhà khoa học, nhà nghiên cứu, cơ quan quản lý và cộng đồng địa phương.

Tàu cổ phát lộ ở bờ biển Hội An: Nguy cơ hủy hoại nếu chậm can thiệp - Ảnh 4. — Con tàu được chế tác bằng ít nhất 3 loại gỗ bền gồm bằng lăng, kiền kiền, thông

Tọa đàm là bước quan trọng để UBND TP.Đà Nẵng xem xét, chỉ đạo các giải pháp phù hợp, nhằm bảo vệ và phát huy giá trị di sản tàu cổ trong thời gian tới.

"Mọi nhận định, đánh giá để đưa ra giải pháp cần phải hết sức thận trọng, dựa trên cơ sở khoa học, dự lường giải quyết mọi yếu tố có thể ảnh hưởng đến di vật, hướng đến mục tiêu bảo tồn được tính chân xác và lâu dài của di vật", bà Thi nói.

Nguồn: https://thanhnien.vn/tau-co-phat-lo-o-bo-bien-hoi-an-nguy-co-huy-hoai-neu-cham-can-thiep-185251120115627432.htm