Trường ca về Nam tiến: Lịch sử mở cõi bằng thơ của Phạm Văn Thành

Đây là một trường ca được làm theo thể thơ lục bát truyền thống của người Việt, dễ thuộc và dễ đi vào lòng người đọc.

Viết Trường ca về Nam tiến, tác giả Phạm Văn Thành đã hệ thống lại một cách đầy đủ quá trình Nam tiến của người Việt như là một xu thế tất yếu của lịch sử. Mở đầu trường ca, tác giả viết:

Nước ta từ thuở thuộc Đường

Đến đầu triều Lý biên cương núi Hoành

Phía bắc, Hà Tĩnh nước mình

Phía nam là đất Quảng Bình, Chiêm bang

Sau này các bậc đế vương

Mở mang bờ cõi, nam phương rộng dài

Như vậy, tác giả đã bám sát lịch sử đất nước để thể hiện một cách hào hùng qua những vần thơ lục bát giản dị để nói về công cuộc Nam tiến kéo dài từ thời nhà Lý đến đời chúa Nguyễn Phúc Thuần. Sau đó nhà Tây Sơn và triều đại nhà Nguyễn đã hoàn thiện công cuộc Nam tiến bằng một thể chế hành chính thống nhất từ trên trung ương xuống đến các làng xã, thực hiện quản lý toàn bộ lãnh thổ, lãnh hải trên phạm vi cả nước.

Sách Trường ca về Nam tiến

ẢNH: TÁC GIẢ CUNG CẤP

Để làm tăng tính chân thật và thuyết phục người đọc như một công trình nghiên cứu về lịch sử đất nước dưới hình thức thơ ca, tập Trường ca về Nam tiến của Phạm Văn Thành cũng đã bám sát các cứ liệu, tài liệu lịch sử. Những câu thơ trong trường ca đều được chú dẫn cẩn thận từ các công trình lịch sử uy tín như Đại Việt sử ký toàn thư của Ngô Sỹ Liên, Việt Nam sử lược của Trần Trọng Kim, Đất nước Việt Nam qua các đời của Đào Duy Anh, Chúa Nguyễn và các giai thoại mở đất phương nam của Nguyễn Hữu Hiếu… Đó chính là sự cẩn trọng của một nhà thơ khi viết về lịch sử đất nước.

Toàn bộ Trường ca về Nam tiến có gần 900 câu lục bát được chia làm 3 phần. Phần mở đầu, phần giữa và phần kết luận. Trong đó quan trọng nhất là phần giữa với những câu thơ nhuần nhuyễn được Phạm Văn Thành trau chuốt với dụng ý làm rõ nguyên nhân, kết quả đạt được vô cùng to lớn của công cuộc Nam tiến. Đây là những câu thơ hào sảng của trường ca khi viết về vua Lê Đại Hành thời Tiền Lê, vị hoàng đế anh hùng đã tiên phong đi mở cõi:

Nước ta giáp với nước Chiêm

Biên cương là chốn sơn xuyên khó lường

Nhân khi nước Việt thịnh cường

Đại hành sai tướng mở đường vào Nam

Từ Nam giới đến đất Chàm

Giúp người Việt dễ vào Nam sau này

Đó chính là một cách nhìn nhận lịch sử và vai trò của các vĩ nhân rất hợp lý trong cách thể hiện sự kiện của tác giả Phạm Văn Thành.

Tương tự, ở các chương viết về các triều đại phong kiến với những tên đất, tên người cụ thể của thời Nam tiến, Trường ca của Phạm Văn Thành không chỉ đánh giá cao công đức của các vị vua đã làm nên lịch sử mà còn nhìn nhận họ ở tư cách một con người với những đức độ cao quý. Chẳng hạn khi tác giả viết về các vị vua triều Lý:

Lý triều có các vua hiền

Vì dân chinh chiến ở miền xa xôi

Vào Chiêm quốc tỏ uy trời

Khiến cho người Việt ngàn đời ngợi ca…

Tác giả Phạm Văn Thành

ẢNH: TÁC GIẢ CUNG CẤP

Một vấn đề quan trọng hơn cả là sau khi Nam tiến, chiếm giữ được cả giang sơn rộng lớn trù phú màu mỡ phía Nam, các vị vua thời Lý đã biết cách lập hệ thống cai trị rất nhân văn, thu phục được lòng người dân ở miền đất mới:

Thánh Tông làm chủ sơn hà

Mở mang bờ cõi đúng là anh quân

Lập làng, lập phủ, di dân

Bổ quan cai trị ở phần cực Nam

Người Việt cùng với người Chàm

Từ nay chung sống, không làm khó nhau

Như vậy, dưới cái nhìn toàn diện, biện chứng của một nhà nghiên cứu lịch sử, tác giả Phạm Văn Thành đã không chỉ phản ánh một cách trung thực về hiện thực Nam tiến mà còn khẳng định Nam tiến là một sự tất yếu của lịch sử. Nam tiến không chỉ đã làm giàu có thêm đất đai bờ cõi của nước Việt mà còn đem đến cho vùng đất mới về lòng nhân ái, truyền thống văn hóa, nhân văn của con người nước Việt vốn có từ thuở lập quốc xa xưa.

Đọc Trường ca về Nam tiến, tác giả đã cho bạn đọc thấy rằng, một dân tộc ở thời nào cũng vậy, khi thực lực của họ đã đủ lớn và hùng mạnh họ cần phải có một lãnh địa mới để phát triển. Trong sự phát triển của bờ cõi cũng đồng thời là sự phát triển của đời sống con người về vật chất và tinh thần. Đó là sự văn minh, nhân ái và nhân văn. Đó là một kết quả vô cùng to lớn mà công cuộc Nam tiến của các bậc vua chúa tiền hiền của nước Việt đã đạt được và lưu truyền mãi đến ngày nay, làm nên một nước Việt Nam hùng cường trên bản đồ thế giới.

Trong Trường ca về Nam tiến, tác giả không chỉ làm rõ nguyên nhân, kết quả đạt được của công cuộc dựng nước thời Nam tiến mà còn chú trọng nêu bật những chiến tích giữ nước rất oai hùng của quân dân nước Việt qua các triều đại phong kiến nhằm đánh dẹp quân phiến loạn, đẩy lùi giặc ngoại xâm để bảo vệ thành quả Nam tiến.

Đó là tướng Nguyễn Hoàng, vị tướng có công rất lớn trong lịch sử mở cõi về phía nam. Tác giả Trường ca đã dành cho vị tướng này những lời ngợi ca xứng đáng:

Sau này có tướng Nguyễn Hoàng

Mậu Ngọ, rồi chốn triều đàng vào Nam

Một là tránh kẻ gian tham

Hai là trấn thủ cõi Nam, hai miền

Dựng xây Thuận - Quảng trước tiên

Sau lo chống Trịnh giữ yên Nam Hà

Viết một trường ca về lịch sử mà ở nhiều giai đoạn, nhiều nhân vật vẫn còn có sự bàn cãi nhất định, song với tư cách một nhà nghiên cứu, Phạm Văn Thành đã rất cẩn trọng và có ý thức khoa học khi sau mỗi đoạn thơ, anh có kèm theo phần chú thích để giúp bạn đọc hiểu rõ hơn từng vấn đề được đề cập. Đó là một cố gắng đáng kể và rất đáng trân trọng của tác giả.

Với Trường ca về Nam tiến, Phạm Văn Thành đã thể hiện thành công tình yêu lịch sử đất nước và niềm đam mê sáng tác văn học, trong đó thế mạnh là sáng tác trường ca về lịch sử. Tác phẩm như một món quà dành tặng bạn đọc trong dịp kỷ niệm 50 năm đất nước thống nhất - như là một sự tiếp nối tất yếu của công cuộc Nam tiến trong toàn bộ tiến trình phát triển của lịch sử đất nước.

Nguồn: https://thanhnien.vn/truong-ca-ve-nam-tien-lich-su-mo-coi-bang-tho-cua-pham-van-thanh-185250327190638909.htm