Báo chí và câu chuyện… làm kinh tế

Để kinh tế báo chí bớt chật vật, bên cạnh sự thay đổi về chính sách của Nhà nước, đòi hỏi sự thích ứng nhanh chóng và những giải pháp đột phá của các cơ quan báo chí.

Vấn đề lớn nhất của các cơ quan báo chí những năm gần đây là sự sụt giảm doanh thu quảng cáo truyền thống.

Theo tính toán của các nhà chuyên môn, khoảng 70% doanh thu quảng cáo từ báo in và truyền hình đang dần chuyển dịch sang các nền tảng số, đặc biệt là Google và Facebook. Các doanh nghiệp ưu tiên quảng cáo trên những nền tảng có khả năng tiếp cận rộng hơn và đo lường hiệu quả tốt hơn.

Bên cạnh đó, việc thu phí nội dung trên báo chí điện tử (paywall) tuy có một số đơn vị đã triển khai nhưng không hiệu quả, do văn hóa đọc miễn phí đã ăn sâu vào tâm lý độc giả Việt Nam.

Bên cạnh đối mặt với xu thế thông tin truyền thông hiện đại, các cơ quan báo chí đang gặp một số khó khăn, vướng mắc trong những quy định về cơ chế tự chủ tài chính của đơn vị sự nghiệp công lập tại Nghị định số 60/2021/NĐ-CP, ngày 21/6/2021 của Chính phủ.

Ngoài ra, cơ chế giao nhiệm vụ, đặt hàng hoặc đấu thầu sản xuất, cung cấp dịch vụ công sử dụng ngân sách nhà nước tại Nghị định số 32/2019/NĐ-CP, ngày 10/4/2019 của Chính phủ và một số chính sách khác đối với các cơ quan báo chí chưa được hoàn thiện, nên phát triển kinh tế báo chí còn nhiều rào cản.

Nhà báo, phóng viên tác nghiệp tại một sự kiện ở TP. Buôn Ma Thuột.

Thiếu hụt doanh thu kéo dài sẽ dẫn đến những hệ lụy lớn đối với hoạt động báo chí. Cụ thể, các cơ quan báo chí buộc phải cắt giảm đầu tư, dẫn đến sự nghèo nàn về nội dung, thiếu tính phát hiện và chiều sâu. Bên cạnh đó, báo chí có vai trò quan trọng trong việc giám sát, phản biện xã hội, cung cấp thông tin đa chiều và góp phần xây dựng sự đồng thuận trong xã hội, nhưng khi gặp khó khăn kinh tế, vai trò này có thể bị suy yếu. Đây là điều mà các nhà quản lý, hoạch định chính sách không thể xem nhẹ. Để tồn tại, một số cơ quan báo chí có thể dễ dãi hơn trong việc chấp nhận các nguồn tin, tin bài có dấu hiệu thương mại hóa, quảng cáo trá hình. Hiện tượng này làm giảm uy tín và vai trò định hướng xã hội của báo chí.

Do áp lực doanh thu, tại một số cơ quan báo chí, tình trạng khoán chỉ tiêu doanh thu cho phóng viên vẫn diễn ra dưới danh nghĩa “huy động nguồn thu”. Người làm báo, vì thế, không chỉ đảm nhận nhiệm vụ chuyên môn mà còn phải gánh vác thêm yêu cầu tài chính, dẫn đến nguy cơ lẫn lộn giữa sứ mệnh truyền tải thông tin và mục tiêu lợi nhuận.

Áp lực “chạy doanh thu”, “bảo đảm tài trợ”, “tự lo kinh phí cho tuyến bài”... đang từng bước đẩy nhà báo vào vai trò của những người làm kinh tế. Hệ quả là tính khách quan, trung thực trong tác nghiệp báo chí bị lu mờ; chất lượng nội dung tin bài, đạo đức nghề nghiệp và niềm tin công chúng bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Tình trạng này tiềm ẩn nguy cơ làm lệch chuẩn thông tin, thậm chí tạo ra những khe hở để hành vi tiêu cực lợi dụng quyền lực báo chí vì mục đích vụ lợi. Luật Báo chí năm 2016 chưa có quy định cấm việc giao khoán doanh thu cho phóng viên nên một số cơ quan báo chí vẫn coi chỉ tiêu kinh tế là nghĩa vụ cá nhân của người làm báo. Trong khi đó, báo chí không thể vận hành theo cơ chế quản lý của một doanh nghiệp thông thường.

Phóng viên, nhà báo không thể bị buộc chạy theo lợi nhuận, bởi nghề báo vốn đòi hỏi sự khách quan, trung thực và độc lập - những phẩm chất không thể bị chi phối bởi áp lực tài chính mang tính cá nhân.

Trong bối cảnh truyền thông toàn cầu đang chuyển mình mạnh mẽ, kinh tế báo chí đối mặt nhiều thách thức, việc xây dựng khung pháp lý phù hợp là yêu cầu cấp thiết hiện nay. Luật Báo chí (sửa đổi) đang được xây dựng, chuẩn bị trình Quốc hội, nhằm hoàn thiện quy định của pháp luật để thể chế hóa chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về báo chí; điều chỉnh, quản lý hoạt động báo chí kịp thời, phù hợp; khắc phục những hạn chế, bất cập trong quy định pháp luật về báo chí hiện hành, tạo hành lang pháp lý cho báo chí phát triển.

Dự thảo đề xuất nhiều nội dung mới như: mô hình tổ hợp báo chí - truyền thông chủ lực đa phương tiện, hoạt động báo chí trên không gian mạng hay cơ chế phát triển kinh tế báo chí. Trong đó có một vấn đề đang thu hút sự quan tâm của giới làm nghề là quy định “cấm khoán doanh thu cho phóng viên” được đề xuất đưa vào luật. Điều này sẽ phân định rạch ròi giữa hoạt động kinh tế của cơ quan báo chí với nhiệm vụ nghề nghiệp cốt lõi của phóng viên, nhà báo.

Tổ chức sự kiện thể thao là một trong những giải pháp giúp cơ quan báo chí thêm nguồn thu.

Theo các chuyên gia, văn bản pháp lý cũng cần quy định rõ những hoạt động được phép triển khai để tạo nguồn thu chính đáng. Đồng thời, bổ sung quy định về quản lý, giám sát minh bạch nguồn thu. Bên cạnh đó, cần có chính sách ưu đãi về thuế, tín dụng hoặc quỹ hỗ trợ đổi mới sáng tạo báo chí, nhất là đối với các đơn vị chuyển đổi số, phát triển nền tảng số nội địa.

Với thực tiễn hiện nay, bên cạnh những chính sách mới, để “sống khỏe”, ngoài việc duy trì loại hình báo in, các cơ quan báo chí cần xây dựng chiến lược phát triển nguồn thu báo chí từ hệ sinh thái nội dung số. Đó là toàn bộ những nội dung được sản xuất, phân phối trên không gian số, phù hợp với tầm nhìn, sứ mệnh và thực hiện những mục tiêu chiến lược của cơ quan báo chí.

Theo đó, báo chí phải xác định độc giả trung thành để phục vụ bằng việc nâng cao chất lượng và giá trị nội dung, sản xuất nội dung độc quyền, chuyên sâu; cá nhân hóa trải nghiệm của độc giả; phát triển nội dung đa nền tảng. Để làm được điều này, việc ứng dụng công nghệ và chuyển đổi số mạnh mẽ là điều bắt buộc bằng cách nâng cấp hệ thống quản trị nội dung (CMS), ứng dụng AI, dữ liệu lớn (Big Data) vào quy trình sản xuất, phân phối thông tin.

Đặc biệt, trong nền báo chí nhân văn, chuyên nghiệp, hiện đại, cơ quan báo chí phải giữ tài sản lớn nhất của mình là thông tin minh bạch và tin cậy. Bởi, giữa vô vàn thông tin, báo chí giữ vững được nguyên tắc minh bạch, khách quan và tin cậy sẽ là yếu tố sống còn để thu hút, giữ chân độc giả.

Nguồn: https://baodaklak.vn/kinh-te/202506/bao-chi-va-cau-chuyenlam-kinh-te-309033b/