Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương (nay là Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam) có quyết định thành lập năm 1924, khai giảng khóa đầu tiên vào năm 1925, là cơ sở giáo dục nghệ thuật tiên phong được thành lập tại Hà Nội-thủ phủ của Liên bang Đông Dương.

Cho đến đầu thế kỷ 20, họa sư ở Việt Nam chủ yếu là nghệ nhân khuyết danh, không có khái niệm họa sĩ chuyên nghiệp. Sự ra đời của các cơ sở đào tạo mỹ thuật phương Tây và việc hình thành thị trường nghệ thuật là những yếu tố quan trọng tạo ra lớp họa sĩ Việt Nam mới. Cuốn sách là một công trình nghiên cứu toàn diện, được thực hiện để làm sáng tỏ vai trò của ngôi trường này trong việc định hình nền mỹ thuật hiện đại Việt Nam.

Bìa cuốn sách.

Charlotte Aguttes-Reynier, Chủ tịch Hiệp hội các nghệ sĩ châu Á tại Paris, là chuyên gia về nghệ thuật hiện đại châu Á, đã dành hơn một thập kỷ để thu thập tư liệu, phỏng vấn gia đình các họa sĩ và nghiên cứu những tác phẩm quý giá từ các bộ sưu tập tư nhân cũng như bảo tàng. Cuốn sách là kết tinh nỗ lực của bà, không chỉ mang tính học thuật mà còn giàu cảm xúc, thể hiện sự trân trọng đối với di sản nghệ thuật Việt Nam.

Tác giả đã khéo léo tái hiện một giai đoạn sôi động của mỹ thuật Đông Dương khi các nghệ sĩ, cả giáo viên và sinh viên, cùng nhau tạo nên một thời kỳ sáng tạo rực rỡ. Nguyễn Phan Chánh, Mai Trung Thứ, Lê Phổ, Vũ Cao Đàm, Tô Ngọc Vân, Nguyễn Gia Trí, Georges Khánh, Joseph Inguimberty, Alix Aymé... họ đã sáng tạo những tác phẩm góp phần định hình bản sắc nghệ thuật hiện đại ở Việt Nam. Cuốn sách không chỉ dừng lại ở việc ghi nhận thành tựu mà còn phân tích những bước đi quan trọng dẫn đến sự ra đời của một tầng lớp họa sĩ mới kết hợp kỹ thuật phương Tây với tinh thần và truyền thống nghệ thuật Việt Nam.

Cuốn sách được chia thành các phần: “Lời tựa”, “Sự ra đời của nghệ thuật hiện đại Việt Nam”, “Tiểu sử và các tác phẩm chọn lọc” và “Phụ lục”. “Lời tựa” giới thiệu bối cảnh lịch sử và ý nghĩa của Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương, nhấn mạnh vai trò của ngôi trường như một cầu nối văn hóa. Phần “Sự ra đời của nghệ thuật hiện đại Việt Nam” phân tích các giai đoạn phát triển của trường, từ khi thành lập dưới sự dẫn dắt của Victor Tardieu đến thời kỳ chuyển giao cho Évariste Jonchère, cũng như những đổi mới trong kỹ thuật hội họa. Phần “Tiểu sử và các tác phẩm chọn lọc” là điểm nhấn của cuốn sách, cung cấp thông tin chi tiết về 28 nghệ sĩ tiêu biểu, bao gồm cả giáo viên và sinh viên. Tác giả không chỉ liệt kê tiểu sử mà còn phân tích các tác phẩm tiêu biểu. Phần “Phụ lục” bổ sung những tài liệu lưu trữ, thông tin về các cuộc triển lãm tại Việt Nam và Pháp, cùng phản hồi của giới phê bình nghệ thuật.

Một trong những điểm nhấn nổi bật của cuốn sách là tính toàn diện và chiều sâu nghiên cứu. Charlotte Aguttes-Reynier đã thành công trong việc khai thác các nguồn tư liệu hiếm để làm sáng tỏ những khoảng trống trong nghiên cứu. Tác giả không chỉ tập trung vào các nghệ sĩ nổi tiếng mà còn chú ý đến những nhân vật ít được biết đến, qua đó mang lại một cái nhìn toàn diện về sự đa dạng của nền nghệ thuật thời kỳ này.

Cuốn sách cũng nổi bật ở cách tiếp cận mang tính liên văn hóa. Charlotte Aguttes-Reynier không chỉ nhìn nhận Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương như một cơ sở giáo dục mà còn như một không gian giao thoa giữa Đông và Tây. Các sinh viên được khuyến khích khai thác truyền thống nghệ thuật Việt Nam, từ đó tạo nên những tác phẩm vừa hiện đại vừa đậm chất dân tộc, thể hiện rõ qua các tác phẩm sơn mài và lụa.

Ngoài ra, cuốn sách còn có giá trị thực tiễn trong việc thúc đẩy thị trường nghệ thuật. Là một chuyên gia đấu giá tại Nhà đấu giá Aguttes, Charlotte Aguttes-Reynier đã góp phần đưa những tác phẩm của các họa sĩ Đông Dương như Lê Phổ, Mai Trung Thứ và Vũ Cao Đàm ra thị trường quốc tế, nâng cao giá trị và vị thế của họ. Cuốn sách không chỉ là một tài liệu học thuật mà còn là một lời kêu gọi bảo tồn và lan tỏa di sản nghệ thuật Việt Nam.

Nguồn: https://www.qdnd.vn/van-hoa/doi-song/cuon-sach-gia-tri-ve-ngoi-truong-my-thuat-dong-duong-1012346