Sài Gòn xưa du ký: Sôi động thương cảng xuất nhập khẩu

Qua đó, thương cảng Sài Gòn đã đánh dấu bước chuyển mình từ năm 1860 và ngày càng phát triển, cạnh tranh với một trong những thương cảng quan trọng ở Đông Nam Á là Singapore.

Sài Gòn xưa du ký: Sôi động thương cảng xuất nhập khẩu- Ảnh 2. — ... và Bến Nhà Rồng ngày nay

Từ đầu thập niên 1860, tại cảng Sài Gòn đã có 246 tàu lớn, vừa của người Âu, vừa của người Hoa chở đến hay chở đi 53.939 tonneau hàng hóa (1 tonneau = 2,83 m3).

Qua năm 1862, khi nắm trong tay quyền kiểm soát 50% đất Nam kỳ, Pháp đẩy mạnh công tác xuất nhập khẩu nhằm vào nhiều mục đích khác nhau.

Về mặt nhập khẩu, hàng hóa có thể xếp thành ba loại chính:

- Thực phẩm và hàng hóa nhập từ Trung Quốc. Thành phần tiêu thụ loại hàng này chủ yếu là người Việt và người Hoa.

- Thực phẩm và hàng hóa nhập theo nhu cầu xây dựng thành phố Sài Gòn và các nơi khác.

- Thực phẩm và hàng hóa nhập theo yêu cầu của chính quyền thuộc địa, hoặc để nuôi quân, hoặc để cung ứng cho các nhà hàng.

Tàu của người Hoa tranh giành mối hàng với tàu châu Âu về loại hàng hóa thứ nhất, hai loại hàng hóa sau gần như do các tàu châu Âu mang đến.

Năm 1862, các mặt hàng sau đây được nhập vào cảng Sài Gòn: giấy Tàu, ly tách, trà, trái cây khô, mứt, pháo, gạch, đá, quần áo, khoai tây, đường, cá khô, dầu, lụa, xà phòng, cà phê, thuốc lá, á phiện... Cũng tại cảng Sài Gòn, tàu châu Âu và tàu của người Hoa chở đi nhiều thổ sản của địa phương, nhiều nhất là gạo trắng, cá khô, dầu dừa, da trâu, sừng trâu…

Năm 1862, lượng gạo xuất khỏi Nam kỳ lục tỉnh được ghi nhận là 42.470 tonneau, riêng da trâu và sừng trâu lên đến hơn 35.000 đơn vị. Trong số những mặt hàng nhập khẩu vào Nam kỳ, á phiện là chứng tích tội ác lớn nhất của thực dân Pháp (Jean Bouchot - Documents pour servir à l'histoire de Saigon - Saigon 1927, trang 130 và các trang tiếp theo).

Loại ma túy này được lén lút du nhập vào VN ngay từ nửa đầu thế kỷ 19, và vào lúc đó vua Minh Mạng sớm ý thức được tác hại ghê gớm của nó nên đã ban dụ cấm đoán triệt để. Đến thời Pháp thuộc, ngay những năm đầu thập niên 1860, thực dân Pháp đã hợp pháp hóa việc sử dụng á phiện trong công chúng hầu thu được thật nhiều tiền thuế. Ngày 28.12.1861, Đề đốc Bonard ban hành bản quy định chi tiết gồm 84 điều khoản liên quan đến việc mua bán thuốc phiện tại Nam kỳ (Công báo Nam kỳ thuộc Pháp - Bulletin officiel de la Cochinchine française - BOCF 1862-1863).

Năm 1860, trị giá á phiện nhập khẩu lên đến 500.000 franc, trong khi tổng trị giá của tất cả các mặt hàng khác cũng chỉ mới ở mức 1 triệu franc.

Vào thời kỳ này, một người Hoa tên Ban Hap, cư ngụ tại Chợ Lớn, thường xuyên trúng thầu á phiện và độc quyền nấu rượu tại Nam kỳ. Chính Ban Hap là tư nhân đầu tiên xây nhà lầu vào năm 1864, trong lúc viên Đô đốc tư lệnh quân viễn chinh Pháp kiêm Thống đốc Nam kỳ còn làm việc trong ngôi nhà gỗ nhập từ Singapore.

Đấu xảo du nhập vào Nam kỳ

Đầu thập niên 1860, Pháp đã có xưởng sửa chữa tàu thuyền tại Sài Gòn (xưởng Ba Son sau này), song trong thời kỳ đầu, cơ sở này không đáp ứng đủ yêu cầu, chính quyền Pháp quyết định thiết lập một ụ nổi trên sông Sài Gòn để phụ trách sửa chữa các tàu lớn cập cảng Sài Gòn. Chiếc ụ nổi này do kỹ sư Dunlop thuộc Công ty Randulph ở Glasgow (Scotland) thực hiện.

Đầu tháng 5.1863, tất cả bộ phận rời của ụ nổi được ba chiếc tàu lớn chở sang Glasgow để gia công. Công việc hoàn tất vào tháng 10.1863 và ụ nổi đã làm tròn vai trò của nó trong suốt 9 năm trước khi bị bãi bỏ. Đây là một mô hình cảng sửa chữa tàu biển độc đáo trên đất Sài Gòn xưa.

Để mở rộng giao thương, năm 1866, Pháp du nhập vào thuộc địa Nam kỳ một loại hình sinh hoạt khá mới mẻ, đó là các cuộc đấu xảo (exposition). Ngày 25.12.1865, Thống đốc De La Grandière chuẩn y bản nội quy cuộc đấu xảo hàng châu Âu do chủ tịch Hội đồng đấu xảo là E. De Jonquières ký. Ba ngày sau (28.12), De La Grandière lại ký quyết định bổ nhiệm các thành viên trong Hội đồng giám khảo của cuộc đấu xảo, trong đó có Phủ Trần Tử Ca, Phủ Ba Tường (Tôn Thọ Tường) và Pétrus Ký (Trương Vĩnh Ký) làm thư ký.

Cuộc đấu xảo diễn ra vào tháng 2.1866. Lúc này Vĩnh Long, An Giang, Hà Tiên vẫn còn thuộc chủ quyền của triều đình Huế nên De La Grandière mời cả ba tỉnh này và Campuchia cùng tham gia đấu xảo. Nhân sự kiện có một không hai này tại một xứ thuộc địa, Phủ Tôn Thọ Tường cũng có một bài viết dài đăng trên tờ Gia Định báo kể lại những trò vui công cộng tại trường đấu xảo như đánh đu, chơi cờ người, đánh võ. (còn tiếp)

Nguồn: https://thanhnien.vn/sai-gon-xua-du-ky-soi-dong-thuong-cang-xuat-nhap-khau-185251117234537345.htm