Vụ thu đông trước thử thách dịch hại và thời tiết cực đoan

Vụ lúa thu đông được xem là vụ then chốt của ĐBSCL nhưng cũng có nhiều rủi ro khi thời tiết thất thường và sâu bệnh bùng phát mạnh, ảnh hưởng lớn đến năng suất.

Nhiều "điểm nóng" dịch hại

Theo Trung tâm Trồng trọt và Bảo vệ thực vật phía Nam, nhiều đối tượng dịch hại có nguy cơ bùng phát trên diện rộng trong vụ thu đông 2025 tại ĐBSCL như bệnh đạo ôn, các bệnh do vi khuẩn như cháy bìa lá, bạc lá và sâu cuốn lá.

Nhiều dịch hại có nguy cơ bùng phát trên diện rộng trong vụ lúa thu đông 2025 ở ĐBSCL. Ảnh: Minh Sáng.

Tới thời điểm này, toàn vùng ĐBSCL ghi nhận hơn 12.200ha lúa bị đạo ôn, trên 7.000ha bị cháy bìa lá với tỷ lệ 15 - 30%, tập trung tại Cần Thơ, Vĩnh Long, An Giang, Tây Ninh. Diễn biến này cho thấy nguy cơ thiệt hại năng suất nếu không được kiểm soát kịp thời.

Tại xã Tiểu Cần (Vĩnh Long), ông Thạch Phi Rùm cho biết, ruộng lúa của ông từng bị bệnh bạc lá nặng, nhất là sau những đợt mưa nắng thất thường khiến lá cháy vàng, cây lúa ngã đổ. “Nhờ cán bộ kỹ thuật hướng dẫn phun thử thuốc đặc trị bạc lá, chỉ sau vài ngày lúa xanh trở lại, ít bệnh hơn rõ rệt. Thấy hiệu quả, bà con xung quanh cũng làm theo, đều thấy hiệu quả tốt”, ông Rùm chia sẻ.

Tương tự, ông Thạch Then canh tác ruộng liền kề cho hay, lúa của ông đến nay đã 55 ngày, từng xuất hiện đạo ôn và cháy bìa lá khá nặng nhưng sau khi phun thuốc kịp thời, chỉ 3 đến 4 ngày sau lá lúa đứng lại, xanh lên, bệnh không lan rộng. “Vụ trước ruộng tôi cũng bị bạc lá nặng, nhưng nhờ phun kịp thời, đúng thuốc, đúng kỹ thuật theo hướng dẫn nên bệnh ngưng hẳn, năng suất không bị giảm”, ông Then phấn khởi.

Vụ thu đông năm nay thời tiết bất lợi, mưa trái mùa liên tiếp gây ngập úng kéo dài khiến việc chăm sóc lúa gặp khó khăn. Ảnh: Minh Sáng.

Theo nông dân địa phương, vụ thu đông năm nay thời tiết bất lợi, mưa trái mùa liên tiếp gây ngập úng kéo dài khiến việc chăm sóc lúa gặp khó khăn. Giai đoạn đòng trỗ được xem là “cửa ải” quyết định năng suất, bởi lúc này lá đòng là “nhà máy quang hợp” quan trọng nhất, nếu bị sâu bệnh tấn công, năng suất sẽ sụt giảm ngay cả khi thời tiết thuận lợi trở lại.

Bệnh đạo ôn vẫn là mối lo hàng đầu của bà con, nấm gây bệnh phát tán qua gió, tồn tại trên ký chủ phụ như cỏ dại, bờ ruộng và rơm rạ. Do đó, việc dọn sạch cỏ, rơm rạ sau thu hoạch, cải tạo đất, điều chỉnh mật độ sạ và tăng ánh sáng ruộng lúa là biện pháp quan trọng để cắt nguồn bệnh. Nông dân được khuyến cáo phun phòng toàn ruộng khi phát hiện những chòm đạo ôn đầu tiên, tránh phun cục bộ vì nấm lây lan rất nhanh.

Trong khi đó, bệnh cháy bìa lá, bạc lá do vi khuẩn thường bùng phát ở ruộng ngập nước, ẩm độ cao hoặc thừa đạm. Khi phát hiện bệnh cần tháo nước khỏi ruộng, sau khi phun thuốc 2 đến 3 ngày cần đưa nước vào lại ruộng ở mức từ 3 - 5cm để không bị khô hạn. Ngoài ra, nên giảm phân đạm, tăng kali giúp cây cứng khỏe, tăng sức đề kháng tự nhiên.

Trước áp lực sâu bệnh ngày càng phức tạp, nhiều doanh nghiệp trong ngành BVTV đã chủ động phối hợp với cơ quan chuyên môn hỗ trợ nông dân.

Bệnh đạo ôn trên lúa vẫn là mối lo hàng đầu của bà con nông dân. Ảnh: Minh Sáng.

Anh Thạch Thái Bình, cán bộ kỹ thuật Công ty cổ phần Thuốc sát trùng Việt Nam (Vipesco) cho biết, qua xây dựng các mô hình trình diễn sản phẩm mới Batista 33.5SC gốc đồng hữu cơ cho thấy có tác dụng thấm sâu nhanh, lưu dẫn mạnh, phòng trừ hiệu quả các bệnh do vi khuẩn, đặc biệt là bạc lá lúa nên bà con ĐBSCL tin dùng và đánh giá cao. Vipesco cũng đã phối hợp với địa phương tổ chức tập huấn, hướng dẫn sử dụng an toàn, giúp nông dân áp dụng đúng kỹ thuật và giảm chi phí phòng trừ.

Phòng là chính, trị kịp thời

Ông Lê Văn Chấn, Phó Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh Đồng Tháp, bệnh đạo ôn đang lan nhanh, đặc biệt ở giai đoạn lúa đẻ nhánh đến trổ đòng. “Năm nay nắng mưa xen kẽ, độ ẩm cao, là điều kiện lý tưởng cho nấm và vi khuẩn phát triển, nông dân cần chú ý quản lý tốt các đối tượng như đạo ôn, sâu cuốn lá, sâu đục thân, muỗi hành”, ông Chấn khuyến cáo.

Trước áp lực sâu bệnh ngày càng phức tạp, nhiều doanh nghiệp trong ngành BVTV đã chủ động phối hợp với cơ quan chuyên môn hỗ trợ nông dân. Ảnh: Minh Sáng.

Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh Đồng Tháp khuyến cáo nông dân ngừng bón đạm ngay khi phát hiện bệnh, phun thuốc đặc trị đúng hướng dẫn và thăm đồng thường xuyên. Đồng thời, ngành chuyên môn cần tăng cường tuyên truyền, tập huấn giúp nông dân nhận diện sớm và xử lý dịch hại hiệu quả.

Tại Tây Ninh, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh này cũng đang giám sát chặt chẽ thời tiết, thủy văn và sâu bệnh. Bà Đinh Thị Phương Khanh, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Tây Ninh cho biết: “Ngay từ đầu vụ, chúng tôi đã chỉ đạo các địa phương tuân thủ lịch thời vụ, chuyển giao kỹ thuật, thăm đồng thường xuyên để phát hiện và xử lý kịp thời các dịch hại, nhất là đạo ôn và cháy bìa lá”.

Vụ thu đông ngắn ngày nhưng có vai trò chiến lược trong cơ cấu sản xuất của toàn vùng ĐBSCL. Nếu không kiểm soát tốt dịch hại, thiệt hại về năng suất và chi phí là rất lớn.

Một số bệnh thường gây hại trên lúa như đốm vằn, đạo ôn... Ảnh: Minh Sáng.

Các chuyên gia khuyến cáo, trong bối cảnh biến đổi khí hậu, việc quản lý dịch hại cần dựa trên nguyên tắc “phòng là chính, trị kịp thời”, kết hợp đồng bộ các biện pháp kỹ thuật như bón phân cân đối, giảm đạm, tăng kali để tăng sức đề kháng cho cây lúa. Điều tiết nước hợp lý, tránh ruộng ngập kéo dài hoặc khô hạn đột ngột. Dọn sạch cỏ, rơm rạ, ký chủ phụ sau mỗi vụ thu hoạch. Thăm đồng thường xuyên, phát hiện sớm sâu bệnh và phun đúng thời điểm. Bảo vệ 3 lá đòng nguyên vẹn đến giai đoạn thu hoạch để đảm bảo năng suất và chất lượng hạt lúa.

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, tính đến cuối tháng 10/2025, cả nước đã gieo cấy được 7,1 triệu ha lúa, giảm 0,3% so với cùng kỳ năm trước. Riêng khu vực phía Nam, diện tích lúa đạt hơn 4,1 triệu ha, sản lượng ước khoảng 26,1 triệu tấn, tăng 183.000 tấn so với cùng kỳ. Để duy trì đà tăng trưởng, các địa phương phải đảm bảo vụ thu đông thắng lợi, không chỉ về năng suất mà cả chất lượng và hiệu quả kinh tế.

Vụ lúa thu đông năm nay là phép thử cho khả năng thích ứng trước biến đổi khí hậu. Khi dịch hại xuất hiện sớm, giá vật tư tăng, chi phí quản lý lớn, bài toán đặt ra không chỉ là phun thuốc gì mà là chuyển đổi tư duy sản xuất từ canh tác truyền thống sang nông nghiệp kiểm soát, giá trị cao và bền vững.

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu, việc quản lý dịch hại cần dựa trên nguyên tắc “phòng là chính, trị kịp thời”. Ảnh: Minh Sáng.

Từ những thách thức của vụ lúa thu đông, bài học kinh nghiệm rút ra là sự chủ động và liên kết. Cụ thể, nông dân, hợp tác xã, doanh nghiệp và ngành chuyên môn phải đồng hành chặt chẽ để cùng ứng phó. Chỉ khi kiểm soát tốt dịch hại, quản lý hiệu quả đồng ruộng, sản xuất an toàn, nông nghiệp ĐBSCL mới có thể giữ vững vai trò vựa lúa của cả nước, tiến tới nền nông nghiệp xanh, hiện đại và bền vững...

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Hoàng Trung yêu cầu các đơn vị trực thuộc Bộ cần bám sát diễn biến đồng ruộng, tăng cường dự báo, bảo vệ sản xuất vụ thu đông, vụ mùa, đồng thời chuẩn bị kế hoạch sản xuất vụ đông xuân 2025 - 2026 phù hợp với tình hình nguồn nước, hạn, mặn. Doanh nghiệp đồng hành cùng nông dân tăng liên kết sản xuất, tiêu thụ, đầu tư chuỗi giá trị bền vững, hướng tới nông nghiệp an toàn, thích ứng với biến đổi khí hậu.

Nguồn: https://nongnghiepmoitruong.vn/vu-thu-dong-truoc-thu-thach-dich-hai-va-thoi-tiet-cuc-doan-d783650.html