“Trái ngọt” ở Nam Thành

Thu hạch chôm chôm ở Rô Mô, Xã Nam Thành (ảnh N. Lân) — Thu hoạch chôm chôm ở Rô Mô, xã Nam Thành. Ảnh: N. Lân

Thôn giàu bền vững

Tôi về vùng cây ăn trái Rô Mô, thôn 10, xã Nam Thành vào giữa tháng 10. Để đến được đây, từ trung tâm hành chính tỉnh “xứ ngàn hoa” hay từ vùng “biển xanh” Phan Thiết phải đi quãng đường hơn 170 km. Rô Mô vốn đã nổi danh là vùng cây ăn trái nhiều năm nay, nhiều người cho hay thương hiệu trái cây Rô Mô có từ trước giải phóng khi vùng đất này được nông dân khai phá trồng cây ăn trái. Rô Mô nằm trên rẻo cao giữa những ngọn đồi đan xen nhau, cách trung tâm hành chính xã Nam Thành hơn 10 km. Thôn khá cách biệt với các vùng khác nên có khí hậu ôn hòa do chịu ảnh hưởng thời tiết từ cao nguyên Di Linh. Nhờ khí hậu tốt cộng thêm vùng đất đỏ bazan giàu chất dinh dưỡng nên các loại cây trồng ở nơi đây khá tốt, chất lượng các loại trái cây vì thế cũng ngon hơn nhiều vùng khác.

Anh Trần Công Hội - Bí thư Chi bộ thôn 10 đưa tôi đi thực tế các vườn cây trong thôn. Sầu riêng đã thu hoạch, còn lại là những vườn bơ xanh ngắt, trái treo lủng lẳng trên cành. Bơ được người dân làm trái vụ, theo tiêu chuẩn để xuất khẩu nên giá bán khá cao trên 40.000 đồng/kg tại vườn. Anh Hội kể: “Cách đây khoảng 15 năm, Rô Mô nổi tiếng là vùng quýt ngọt, nhãn, măng cụt, mít Thái nhưng khi nhãn, quýt rớt giá, đa phần người dân đã chuyển sang trồng sầu riêng. Thôn 10 có 86 hộ thường trú, đa phần làm rẫy nhưng ai cũng khá, giàu. Ở thôn không có hộ nghèo và cận nghèo. Đặc biệt trong thôn có nhiều hộ là nông dân sản xuất, kinh giỏi cấp xã, cấp tỉnh”. Riêng anh Trần Công Hội, dù còn trẻ, sinh năm 1981, nhưng năm 1996 bắt đầu làm vườn ở Rô Mô, hiện tại có 6 ha sầu riêng đang thu hoạch, mỗi năm lãi ròng không dưới 3 tỷ đồng.

Trò chuyện với tôi, ông Võ Văn Lộc - cựu trưởng thôn, cựu bí thư chi bộ, gương điển hình trong phong trào trồng cây ăn trái, nông dân sản xuất kinh giỏi cấp tỉnh năm 2020 cho hay, hiện đang canh tác 5 ha sầu riêng, mỗi năm thu lãi từ 3 - 4 tỷ đồng. Ngồi bên cạnh còn có ông Đoàn Văn Nhàn và ông Nguyễn Thủy là nông dân sản xuất, kinh doanh giỏi cấp tỉnh, mỗi người đều có 10 ha sầu riêng, hàng năm thu lời từ sầu riêng không dưới 6 tỷ đồng.

Để có được vùng ăn trái chuyên canh chất lượng cao, thu nhập hàng tỷ đồng như hiện nay, nông dân cũng trải qua lắm “phong ba” trong nghề. Nông dân không chỉ kiên trì với loại cây trồng, tốn công, tốn của mà buộc phải nhạy bén với cơ chế thị trường. Anh Đức ở thôn Sùng Nhơn 2, xã Nam Thành, người chuyên mua nông sản cung ứng lại cho doanh nghiệp, gần 20 năm gắn bó với nghề bộc bạch: “Thời điểm cách đây 15 năm, nhiều vườn quýt ngọt, măng cụt, bơ dù không cho lợi nhuận cao nhưng ổn định. Tuy vậy, nắm bắt xu hướng thị trường tiêu thụ sầu riêng sẽ tăng cao, nhiều hộ đã chặt bỏ bớt vườn quýt, học hỏi kinh nghiệm để trồng xen sầu riêng, có hộ chặt bỏ nguyên vườn cả trăm triệu đồng để chuyên canh sầu riêng. Nói thật lúc đó bản thân tôi nhìn đã thấy xót bởi thị trường trái cây rất khó lường, ví như “con dao 2 lưỡi” có thể thành công rực rỡ nhưng cũng không ít rủi ro. Tuy nhiên, với việc mạnh dạn chuyển đổi cây trồng, thay đổi tập quán canh tác, áp dụng tiến bộ khoa học vào vườn cây nên nông dân ở xã Nam Thành đã đón nhận được nhiều mùa “trái ngọt”, nhất là 3 năm trở lại đây trúng đậm hàng tỷ đồng từ sầu riêng...”.

Với thôn 10, Bí thư Chi bộ thôn Trần Công Hội khoe, thôn không có hộ cận nghèo, hộ nghèo và là thôn giàu có từ năm 2015 và giữ bền vững cho đến nay. Chỉ là trong thôn, hộ nào cũng có diện tích canh tác sầu riêng khá lớn, người ít thì 2 ha, còn nhiều thì vài chục ha. Nhờ vậy, thu nhập hàng năm của các hộ thấp nhất cũng không dưới 1 tỷ đồng...

Thu hạch sầu riêng ở Rô Mô, Xã Nam Thành (ảnh N. Lân) — Thu hoạch sầu riêng ở Rô Mô, xã Nam Thành. Ảnh: N. Lân

Trăn trở với mã vùng trồng

Không chỉ ở Rô Mô, Nam Thành còn có rất nhiều hộ giàu lên từ làm vườn trồng cây ăn trái. Tại khu vực Tà Pứa, chuyện nông dân thu tiền tỷ từ sầu riêng cũng rất nhiều. Nơi đây thành lập hẳn Tổ hợp tác sầu riêng Tà Pứa - Mê Pu, hướng dẫn nông dân đăng ký mã vùng trồng, làm theo tiêu chuẩn VietGAP để xuất khẩu. Theo thống kê của UBND xã Nam Thành, toàn xã có 2.200 ha cây ăn trái, trong đó diện tích sầu riêng 1.500 ha, diện tích thu hoạch 1.200 ha, năng suất 240 tạ/ha, sản lượng 28.800 tấn. Vùng cây ăn trái trên địa bàn xã Nam Thành tập trung ở 3 vùng Đa Kai (Rô Mô), Sùng Nhơn và Mê Pu (Tà Pứa). Đối với cây sầu riêng thì trồng đều trên toàn xã. Tuy nhiên, về lợi thế vùng trồng chất lượng hơn thì do địa hình nên vùng Đa Kai và Tà Pứa - Mê Pu có lợi thế hơn. Bởi vì địa hình ở vùng Đa Kai và Tà Pứa có độ dốc hơn vùng Sùng Nhơn, cây sầu riêng thích hợp với vùng trồng dốc để dễ thoát nước, hạn chế được tối đa tình trạng úng, nấm rễ.

Ông Trần Cao Tùng - Trưởng Phòng Kinh tế xã Nam Thành cho biết: Trên địa bàn xã Sùng Nhơn có 2 tổ hợp tác sầu riêng gồm Tổ hợp tác sầu riêng Tà Pứa - Mê Pu và Tổ hợp tác sầu riêng Đồi Lồ Ô - Sùng Nhơn và 1 Hợp tác xã sầu riêng Rô Mô (Đa Kai). Số diện tích đã được cấp mã vùng trồng tại xã là 10 mã/537,3 ha.

Có một chuyện mà nhiều hộ trồng sầu riêng ở Nam Thành trăn trở, đó là việc cấp mã vùng trồng xong rồi không biết có bị lợi dụng hay không. Anh Thương làm gần 20 ha sầu riêng ở Rô Mô được cấp mã vùng trồng tâm tư: “Nhiều doanh nghiệp phối hợp làm mã vùng trồng cho các hộ. Khi có mã vùng trồng doanh nghiệp trộn hàng nơi khác vào vùng hàng của Rô Mô và trong xã Nam Thành - nơi đăng ký mã vùng trồng, rồi xuất khẩu, trong khi người có mã vùng trồng không hay biết, xã cũng không quản lý được. Đây là lỗ hổng trong tính pháp lý, doanh nghiệp “làm ẩu” chạy theo lợi nhuận sẽ rất dễ xảy ra thiệt hại cho người dân đăng ký mã vùng trồng”.

Theo ông Trần Cao Tùng, ở Nam Thành chưa có nhưng một số tỉnh khác đã diễn ra tình trạng này, hàng bị phía nước ngoài trả về do chất lượng không đạt nhưng khi kiểm tra vùng trồng thì mới biết, doanh nghiệp chơi chiêu “Râu ông nọ cắm cằm bà kia”. Vì sao một số tỉnh, thành khác trồng sầu riêng và một số loại trái cây khác xuất khẩu sang Trung Quốc bị trả về do dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, trong khi ở Rô Mô và xã Nam Thành không bị? Ông Tùng cho hay, hầu hết diện tích trồng sầu riêng trong xã đều áp dụng làm theo quy trình VietGAP, có mã vùng, người trồng giám sát lẫn nhau. Nếu ai lạm dụng thuốc nhiều, người dân trong vùng sẽ “truyền tai nhau” và doanh nghiệp thu mua xuất khẩu sẽ biết. Vì vậy, không ai “tự hại mình”. Tuy nhiên, thực trạng diễn ra, đề nghị các ngành liên quan giám sát...

Bí thư Chi bộ thôn 10 Trần Công Hội lại tâm tư: “Trong thôn có gần 180 ha/50 hộ được cấp mã vùng trồng, hầu hết người dân đều làm sầu riêng theo quy chuẩn để xuất khẩu. Thế nhưng khi hàng về kho doanh nghiệp thì khâu bảo quản, nhúng thuốc thế nào không biết nên dân rất lo hàng bị trả về. Vấn đề này rất cần các cấp quản lý giám sát để bảo vệ cho người dân khi xây dựng vùng trái cây chất lượng cao để xuất khẩu...”.

Chia tay Nam Thành, tôi khá ấn tượng với hình ảnh những ngôi nhà xây kiên cố, cao tầng nằm ẩn mình trong những vườn sầu riêng, bơ xanh thẳm. Bức tranh kinh tế về vùng cây ăn trái Nam Thành đang viết nên câu chuyện nông dân ở vùng sâu, xa nhưng có tư duy, nắm bắt được xu hướng thị trường thì sẽ đem lại thành công...

Nguồn: https://baolamdong.vn/trai-ngot-o-nam-thanh-403429.html